Ngày nay, con người có thể dễ dàng kết nối với nhau nhờ vô vàn mạng xã hội như Facebook, Instagram, X, TikTok, hay những công cụ giao tiếp như WhatsApp, FaceTime, Snapchat, Zoom, Microsoft Teams,Google Meet… Hoặc nếu muốn “cổ điển” hơn, bạn có thể “alo” gọi điện thoại.
Thế nhưng, trong thời đại kết nối bùng nổ ấy, tình bạn dường như ngày càng mai một.
Khảo sát American Perspectives năm 2021 do Trung tâm Khảo sát Đời sống Mỹ thực hiện cho thấy người Mỹ ít bạn thân hơn trước, trò chuyện với bạn bè ít hơn và ít nhờ bạn bè giúp đỡ.
Nghiên cứu chỉ ra rằng vòng tròn xã hội đang thu hẹp. Tỷ lệ nam giới cho biết họ có ít nhất sáu người bạn thân giảm từ 55% vào năm 1990 xuống chỉ còn 27% vào năm 2021. Phụ nữ giảm ít hơn nhưng vẫn đáng kể, từ 41% xuống 24%.
49% người Mỹ chỉ có ba người bạn thân hoặc ít hơn, trong khi 12% cho biết họ “không có bạn thân” nào cả.
Xu hướng này dường như vẫn tiếp tục sau đại dịch. Một báo cáo mới từ công ty truyền thông Modern Citizens cho thấy 22% người Anh thừa nhận mối quan hệ bạn bè của họ đã thu hẹp trong ba năm qua, trong khi 47% cho biết họ chỉ gặp gỡ bạn bè hoặc gia đình một lần mỗi tháng hoặc ít hơn.
Xu hướng càng thể hiện rõ nét với giới trẻ. Theo nghiên cứu của tổ chức Campaign to End Loneliness, người trưởng thành từ 16 đến 29 tuổi có khả năng cảm thấy cô đơn “thường xuyên hoặc luôn luôn” cao hơn các nhóm tuổi khác.
Theo dữ liệu của The Great Friendship Project, tổ chức phi lợi nhuận ra đời năm 2021 nhằm chống lại sự cô đơn ở người trẻ, tỷ lệ những người dưới 35 tuổi chỉ có một hoặc không có bạn thân nào đã tăng hơn gấp ba lần trong một thập kỷ, từ 7% lên 22%.
Nguyên nhân tình bạn suy thoái
Trung tâm Khảo sát Đời sống Mỹ xác định Covid-19 là “thủ phạm rõ ràng nhất” gây nên sự suy giảm các mối quan hệ bạn bè.
Nhà báo Anna Goldfarb, tác giả cuốn Modern Friendship, đồng quan điểm đại dịch “chắc chắn khiến một số người giảm đi sức bền xã hội. Họ dần mất thói quen sắp xếp cuộc sống xoay quanh bạn bè và các cuộc gặp gỡ”.
Tuy nhiên, báo cáo cũng chỉ ra những “lực tác động” ảnh hưởng sâu sắc hơn, bao gồm việc con người ngày càng “di chuyển nhiều hơn” về địa lý, cha mẹ ngày nay dành gấp đôi thời gian cho con cái so với các thế hệ trước, hay văn hóa làm việc khiến nhân viên tăng ca và di chuyển nhiều hơn.
Bác sĩ tâm lý Irene S. Levine, tác giả Best Friends Forever: Surviving a Breakup with Your Best Friend, cho biết thói quen thay đổi nơi sống thường xuyên cũng làm ảnh hưởng đến tình bạn.
Bà nói: “Ngày trước, mọi người có xu hướng sống ổn định. Tuy nhiên, giới trẻ bây giờ thường xuyên chuyển chỗ ở để học tập, lập nghiệp, kết hôn, ly hôn, hoặc chỉ đơn giản là trải nghiệm văn hóa mới. Những sự di dời này làm thay đổi hoặc phá vỡ các mối quan hệ bạn bè”.
Thay đổi nơi ở cũng dẫn đến việc gặp nhiều người hơn, nghe thì có vẻ tốt cho mở rộng mối quan hệ, nhưng thực tế lại có thể gây tác dụng ngược cho việc kết bạn.
“Bạn nghĩ rằng càng nhiều kết nối thì càng dễ kết bạn, nhưng thực chất điều đó khiến chúng ta choáng ngợp. Có quá nhiều kết nối, từ bạn học cũ, đồng nghiệp cũ, cho đến những mối quan hệ công việc khác nhau và điều đó làm quá tải khả năng duy trì mối quan hệ”, nhà báo Anna Goldfarb nhận định.
Công nghệ và tính độc lập cũng có ảnh hưởng. Trước đây, mỗi người có lý do thực tế để nhờ cậy bạn bè hoặc hàng xóm, chẳng hạn giúp chuyển nhà, xin chén đường hay thìa muối. “Nhưng giờ đây, chúng ta chỉ cần điện thoại và đặt dịch vụ”, Goldfarb nói. “Bạn có thể gọi Uber, Amazon và họ mang đồ đến tận nới. Bạn không còn cần đến cộng đồng nữa. Kết nối thì dễ nhưng bạn không có lý do để thực hiện”.
Sự bận rộn của cuộc sống hiện đại càng làm tình hình tệ hơn. Người lớn thường “đa nhiệm”, vừa làm việc, vừa chăm con hoặc cha mẹ già nên ít có thời gian cho bạn bè.
“Thời gian cho tình bạn thường bị xem là xa xỉ hoặc ích kỷ, dù nó giúp bạn trở thành cha mẹ và nhân viên tốt hơn”, Levine nói. “Với hời gian rảnh ít ỏi, chúng ta lại có vô số lựa chọn giải trí dễ dàng hơn. Bạn có thể xem phim liên tục, xem livestream hoặc bất kỳ thứ gì bạn muốn. Trong khi đó, tình bạn thì đòi hỏi nhiều nỗ lực và chủ ý. Đó là lý do vòng tròn bạn bè đang thu hẹp”.
Cách sống hiện đại cũng cản trở việc hình thành và duy trì tình bạn. Bác sĩ tâm lý Smriti Joshi của nền tảng sức khỏe tâm thần kỹ thuật số Wysa cho biết: “Chúng ta sống theo đồng hồ, bận rộn với lịch trình dày đặc, di chuyển dài ngày và bị phân tâm bởi công nghệ. Nhà ở ngày càng nhỏ, ít không gian sinh hoạt chung, hiếm khi có những kết nối tự phát. Thêm vào đó là sự thay đổi tập chung hơn cho gia đình hoặc hướng tới cuộc sống đơn độc, khiến nhiều người cạn kiệt năng lượng xã hội”.
Bác sĩ Joshi nhấn mạnh mạng xã hội càng khiến tình trạng tồi tệ hơn. “Chúng ta đang liên lạc nhiều hơn bao giờ hết, nhưng theo cách hời hợt và thiếu chiều sâu. Bạn cảm giác mình vẫn đang theo dõi bạn bè, nhưng khi nhìn lại thì đã lâu rồi chưa có cuộc trò chuyện thực sự”, bà nói. “Bạn có thể lướt điện thoại cả ngày nhưng lại thấy không ai thực sự hiểu mình”.
Đáng chú ý, suy thoái tình bạn dẫn đến sự cô đơn và điều này gây hại nghiêm trọng cả thể chất lẫn tinh thần. Nghiên cứu dài hạn của Đại học Harvard chỉ ra rằng các mối quan hệ gần gũi là yếu tố chính tạo nên hạnh phúc, từ đó làm chậm quá trình lão hóa về tinh thần và thể chất.
“Cô đơn là kẻ giết người”, Chủ nhiệm nghiên cứu Robert Waldinger nói. “Nó nguy hiểm không khác hút thuốc hay nghiện rượu”.
Nghiên cứu cho thấy cô đơn kinh niên có rủi ro tử vong tương đương với việc hút 15 điếu thuốc mỗi ngày, đồng thời tăng gấp đôi nguy cơ mắc Alzheimer và tăng 26% nguy cơ tử vong sớm. WHO gọi cô đơn là “mối đe dọa sức khỏe toàn cầu” trong năm 2023.
Bao nhiêu bạn là đủ?
Nhà tâm lý tiến hóa Robin Dunbar cho rằng con người chỉ có thể duy trì tối đa khoảng 150 mối quan hệ xã hội. Trong đó, năm người là con số tối ưu cho bạn thân thiết.
Một nghiên cứu khác cho rằng ba đến năm người bạn “sống chết có nhau” là con số lý tưởng. “Hãy là người bạn tuyệt vời với ba đến năm người, còn lại thì tuỳ theo thời gian và sức mình”, Goldfarb nói.
Joshi đồng tình: “Một hoặc hai người bạn thân, ổn định còn có ý nghĩa hơn cả nhóm bạn đông đảo. Nhưng điều đáng lo là giờ đây nhiều người mất cả số lượng và chất lượng”.
Bác sĩ tâm lý Levine khuyên tình bạn cần được nuôi dưỡng và làm mới liên tục: “Dành thời gian bên nhau, chia sẻ những thăng trầm, và có mặt trong cuộc sống của nhau. Không ai cũng như không tình bạn nào hoàn hảo. Tất cả đều cần sự thỏa hiệp và giao tiếp thẳng thắn khi có vấn đề”.
Bà cũng nhấn mạnh không nên kỳ vọng mọi tình bạn sẽ kéo dài mãi mãi: “Tình bạn thay đổi theo từng giai đoạn cuộc sống, địa lý, sở thích và thói quen. Đừng nghĩ rằng bạn bè phải giống mình. Tình bạn giữa các thế hệ hay các nền văn hóa khác nhau có thể làm phong phú cuộc sống của ta”.
Cuối cùng, Goldfarb nhấn mạnh cần đầu tư cảm xúc vào người khác: “Chúng ta thường nghĩ: tôi muốn ai đó yêu quý mình. Nhưng điều quan trọng là bạn tìm được người mà bạn quý trọng, người mà bạn sẵn sàng giúp đỡ. Bạn chứng kiến họ vượt qua thử thách và thành công. Giải pháp cho sự cô đơn là cảm giác rằng mình quan trọng. Mà cách để cảm thấy quan trọng, là quan tâm sâu sắc đến những người tuyệt vời nhất và giúp họ làm những điều họ quan tâm”.
