Trong phần làm văn (câu 2 – 4,0 điểm), thí sinh được yêu cầu viết một bài nghị luận xã hội khoảng 600 chữ với chủ đề: “Vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc”, được gợi mở từ đoạn trích “Những vùng trời khác nhau” của nhà văn Nguyễn Minh Châu.
Đọc qua thấy câu hỏi đề cập đến chủ đề quê hương, nhưng ngẫm kỹ thì thấy đề thi chạm tới một vấn đề thời sự lớn của đất nước: tinh thần đoàn kết vùng miền trong bối cảnh sắp xếp lại đơn vị hành chính – nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển trong thời đại mới.
Câu nói “Vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc” không chỉ là một hình ảnh ẩn dụ mà còn là sự khẳng định rằng: Dù sinh ra ở vùng quê, tỉnh thành nào, mỗi người dân Việt đều chung một mái nhà là Tổ quốc.
Mỗi vùng đất đều có giá trị và vai trò trong việc hình thành bản sắc, sức mạnh và sự bền vững của quốc gia.
Đề bài mở ra không gian để thí sinh bày tỏ quan điểm cá nhân một cách độc lập, sáng tạo, cho phép vận dụng linh hoạt kiến thức xã hội và vốn sống, đồng thời truyền đi thông điệp đến thế hệ trẻ, rằng bản sắc địa phương rất đáng trân trọng, nhưng điều lớn hơn cần hướng tới là bản sắc và lợi ích quốc gia.
Yêu nước không chỉ dừng lại ở tình cảm với nơi chôn nhau cắt rốn, mà là mở lòng ra với mọi vùng đất của Tổ quốc.
Bởi vì đất nước cũng chính là quê hương.
Đánh giá tích cực từ giáo viên, học sinh
Theo cô giáo Nguyễn Thị Thủy (Hà Nội): “Đây là dạng đề rất hay, có tính phân hóa tốt, khơi gợi tư duy xã hội và đánh giá được khả năng liên hệ thực tiễn của học sinh – điều cốt lõi của môn Ngữ văn thời đại mới.”
Từ một đề văn, có thể thấy rõ định hướng đổi mới trong giáo dục Việt Nam: khuyến khích học sinh suy nghĩ độc lập, phản biện xã hội và gắn kiến thức với thực tế cuộc sống.
Từ đó có thể thấy, Ngữ văn ngày nay không còn là môn học “chỉ dành cho người yêu chữ”, mà đã trở thành công cụ bồi dưỡng năng lực công dân thế hệ mới: biết quan tâm đến thực tế cuộc sống, hiểu và phản hồi đúng đắn trước những vấn đề thời sự của đất nước.
Thạc sĩ Nguyễn Phước Bảo Khôi, Giảng viên Ngữ văn Trường Đại học Sư phạm TP.HCM, nhận xét: “Đề thi tốt nghiệp THPT năm 2025 mang đậm hơi thở cuộc sống, gắn bó mật thiết với hiện tình đất nước, vừa đánh thức ý thức trân trọng quá khứ vừa khơi gợi tinh thần trách nhiệm với những chuyển mình của dân tộc. Hơn thế, đề thi đã đảm bảo rất tốt định hướng phát triển phẩm chất – năng lực của chương trình Ngữ văn 2018 mà vẫn đạt được mức phân hóa cao.”
Tại các điểm thi, nhiều học sinh đã bày tỏ cảm xúc tích cực sau khi hoàn thành bài thi.
Mai Khôi, thí sinh tại điểm thi Trần Phú (Đà Nẵng), chia sẻ: “Đề thi năm nay rất vừa sức với em, bám sát các chương trình em đã được thầy cô ôn tập. Em đặc biệt thích phần nghị luận với nội dung ‘vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc’, nội dung rất phù hợp với thực tế”.
Thí sinh Minh Quân (TP.HCM) chia sẻ cảm xúc sau giờ thi: “Chủ đề về đất nước luôn gần gũi với mọi học sinh Việt Nam. Dù không phải học sinh chuyên Văn, em vẫn có thể làm bài nhờ vào những cảm nhận chân thành dành cho quê hương.”
Từ góc nhìn chuyên môn, thầy Nguyễn Đình Hoà, Tổ trưởng tổ Ngữ văn Trường THPT Trần Phú (Đà Nẵng), đánh giá: “Đề thi môn Văn năm nay đã bám sát yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018. Chủ đề ‘vùng trời quê hương nào cũng là bầu trời Tổ quốc’ gợi mở nhiều suy tư, cảm xúc sâu lắng. Tuy nhiên, nếu học sinh chưa có nhiều trải nghiệm thực tế, chỉ giới hạn góc nhìn trong không gian gia đình hay địa phương thì bài viết khó đạt được chiều sâu cần thiết. Tôi cho rằng phổ điểm nhiều học sinh đạt được sẽ ở mức 7.”
Chủ đề về quê hương không phải là điều mới mẻ trong các đề thi Ngữ văn – đó vốn là mạch nguồn quen thuộc, gần gũi và đầy cảm xúc đối với học sinh Việt Nam.
Tuy nhiên, điều làm nên sự ấn tượng của đề thi năm nay chính là: Từ một chủ đề mang tính truyền thống, đề đã mở ra liên hệ trực tiếp với những chuyển động thời sự của đất nước.
Sự kết nối ấy khiến đề thi trở nên thú vị và gợi nhiều suy ngẫm, đồng thời giúp đánh giá rõ nét năng lực tư duy, khả năng liên hệ thực tiễn và chiều sâu nhận thức của học sinh.
Qua đó cũng chứng minh rằng, những giá trị tưởng chừng đã cũ như “quê hương” vẫn luôn mang hơi thở thời đại, đặc biệt là khi liên hệ đến những vấn đề thực tiễn cuộc sống.
