Tên gọi của nó là virus nhiệt đới ít người biết đến, nhưng theo các nhà khoa học, nó đang lặng lẽ phát tán với tốc độ đáng báo động khắp Mỹ Latin. Virus này có tên oropouche, từng được phát hiện lần đầu năm 1955 tại Trinidad và Tobago, hiện đã khiến hơn 20.000 người nhiễm kể từ cuối năm 2023 tại các quốc gia như Brazil, Peru, Colombia, Bolivia và vùng Caribe.
Điểm nguy hiểm của oropouche nằm ở chỗ nó rất dễ bị nhầm với Zika hoặc sốt xuất huyết. Các triệu chứng bao gồm sốt, nhức đầu, đau cơ và khớp, nổi mẩn, buồn nôn và nôn mửa. Một số bệnh nhân còn bị viêm màng não do virus, có thể gây biến chứng nặng. Chính sự tương đồng triệu chứng khiến bệnh bị chẩn đoán sai trong nhiều năm và khó phát hiện.
“Virus này đã bị chẩn đoán nhầm rất nhiều trong suốt nhiều năm, khiến chúng ta đánh giá sai về mức độ lây lan thực tế của nó”, nhóm chuyên gia quốc tế cảnh báo.
Nhóm nghiên cứu do Giáo sư Jan Felix Drexler tại Charité – Universitätsmedizin Berlin dẫn đầu đã phân tích hơn 9.400 mẫu máu thu thập tại 6 quốc gia Mỹ Latin trong giai đoạn 2001-2022. Kết quả cho thấy có tới 6% dân số ở các khu vực này từng tiếp xúc với oropouche, riêng vùng Amazon con số này vượt 10%.
“Virus oropouche phổ biến hơn rất nhiều so với ước tính ban đầu”, Drexler nhận định trong nghiên cứu đăng trên tạp chí The Lancet Infectious Diseases.
Các mô hình học máy do nhóm Drexler triển khai chỉ ra khí hậu là yếu tố hàng đầu thúc đẩy sự lây lan của virus nhiệt đới ít người biết đến. Thời tiết ẩm và nóng bất thường, đặc biệt do hiện tượng El Niño, đã giúp loài côn trùng truyền bệnh sinh sôi mạnh. Khác với muỗi Aedes, oropouche lây qua những con muỗi rất nhỏ gọi là Ceratopogonidae, đủ bé để chui lọt qua lưới chống muỗi thông thường.
Ngoài Amazon, các vùng rủi ro cao còn được xác định tại Trung Mỹ, Caribe và các tỉnh duyên hải phía nam Brazil. Ở các vùng cao hơn, nguy cơ thấp hơn do nhiệt độ mát làm giảm hoạt động của côn trùng.
Giới khoa học đặc biệt lo ngại về tác động của virus đối với thai phụ. Từ cuối năm ngoái, một số nước ghi nhận hai ca tử vong ở phụ nữ trẻ, khỏe mạnh và nhiều trường hợp sảy thai, dị tật bẩm sinh nghi liên quan đến nhiễm oropouche.
“Dù dường như gây hại thai nhi ít hơn Zika, tác động thực sự của virus vẫn chưa rõ ràng”, Drexler cảnh báo, kêu gọi cần thêm nhiều nghiên cứu gấp về ảnh hưởng tới thai kỳ.
Trong bối cảnh chưa có vaccine hay thuốc đặc trị, các chuyên gia khuyên phụ nữ mang thai hoặc có kế hoạch mang thai nên thận trọng, dùng thuốc chống côn trùng như DEET hoặc icaridin, mặc quần áo dài tay và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi đi đến các khu vực có dịch.
Cho đến nay, vẫn chưa có vaccine được cấp phép hay thuốc điều trị đặc hiệu cho virus nhiệt đới ít người biết đến. Phòng bệnh chủ yếu dựa vào việc tránh bị cắn, đặc biệt vì loài truyền bệnh có kích thước cực nhỏ, chỉ khoảng 3 mm và có thể lọt qua lưới muỗi bình thường.
Drexler cảnh báo nếu tình trạng lây nhiễm cao vẫn tiếp diễn và hiểu biết về virus còn hạn chế, người dân ở vùng Amazon và các khu vực nhiệt đới thấp cần cảnh giác cao độ. “Chúng ta cần hành động nhanh trước khi virus này trở thành mối đe dọa toàn cầu tiếp theo”, ông nói.
