Thời gian gần đây, tình trạng thực phẩm giả, trong đó có sữa giả đã và đang có những diễn biến phức tạp gây “náo loạn” thị trường, đặc biệt làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi và sức khỏe của người tiêu dùng.
Đặc biệt, vừa qua cơ quan Cảnh sát điều tra của Bộ Công an đã triệt phá một số đường dây sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả, bao gồm cả sữa giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả.
Hầu hết các sản phẩm giả được cơ quan chức năng phát hiện được sản xuất rất tinh vi, khó phân biệt với hàng thật, chủ yếu được tiêu thụ qua các kênh bán lẻ, mạng xã hội và sàn thương mại điện tử.
Cơ quan chức năng liên tục phát hiện các vụ việc sản xuất, kinh doanh sữa giả – ảnh: KTĐT
Liên quan đến vấn đề vừa nêu, bà Trần Việt Nga – Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cho biết:
“Với vai trò là cơ quan thường trực của Ban chỉ đạo liên ngành Trung ương về an toàn thực phẩm, chúng tôi đã và đang phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an để đưa ra đánh giá và kết luận cuối cùng về những vụ việc này. Đồng thời, chúng tôi nhận định đây là những vụ việc nghiêm trọng và hi vọng các tổ chức, cá nhân phi đạo đức kinh doanh sẽ thay đổi hành vi sau những vụ triệt phá này. Đây cũng là hồi chuông cảnh tỉnh cho những ai đang và có ý định sản xuất, kinh doanh hàng giả”.
Bà Nga cũng cho rằng, để giải quyết vấn đề này, Chính phủ đang tiến hành sửa Luật An toàn thực phẩm, Cục An toàn thực phẩm cũng đã tham mưu cho lãnh đạo Bộ Y tế trình Chính phủ sửa đổi Nghị định số 15/2018/NĐ-CP và các văn bản quy phạm pháp luật theo hướng thắt chặt quản lý và khắc phục những tồn tại hiện nay. Đồng thời, kiến nghị UBND các tỉnh, TP trên cả nước tăng cường đầu tư về nhân lực và kinh phí cho công tác hậu kiểm.
Cũng theo Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, nguyên nhân và khó khăn trong quản lý, tình trạng thực phẩm giả và hàng hóa giả nói chung không chỉ tồn tại ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia trên thế giới. Tại Việt Nam, tình trạng này có một phần nguyên nhân từ những bất cập trong cơ chế quản lý.
Cụ thể, theo Nghị định số 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định cơ chế tự công bố sản phẩm, tạo điều kiện thông thoáng cho doanh nghiệp tự công bố và chịu trách nhiệm về chất lượng, an toàn của sản phẩm.
Tuy nhiên, một số doanh nghiệp đã lợi dụng cơ chế này để làm ăn phi pháp. Với cơ chế tự công bố, doanh nghiệp có thể tự công bố và sản xuất ngay mà không cần cơ quan quản lý nhà nước thẩm định hồ sơ. Lợi dụng sự thông thoáng này, một số doanh nghiệp tự công bố các sản phẩm dinh dưỡng y học hoặc sản phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt là thực phẩm bổ sung, đây là hành vi lách luật đáng bị lên án.
Bên cạnh đó, các thủ tục tự công bố sản phâm khá đơn giản, hồ sơ không phức tạp và không mất phí nên nhiều doanh nghiệp ồ ạt tự công bố sản phẩm, nhưng số lượng sản xuất kinh doanh thực tế có thể không đúng với số lượng đã công bố, gây khó khăn cho cơ quan quản lý nhà nước trong thanh tra, hậu kiểm.
Cũng theo bà Nga, khi trao quyền cho doanh nghiệp, thì doanh nghiệp phải đảm bảo tuân thủ đúng các văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan quản lý ban hành.
Trong lĩnh vực an toàn thực phẩm, đã có hệ thống văn bản quy phạm pháp luật tương đối đầy đủ, bao gồm Luật An toàn thực phẩm, Nghị định số 15/2018/NĐ-CP, các quy chuẩn kỹ thuật của các bộ, ngành. Trong lĩnh vực hàng giả, Nghị định số 98/2020/NĐ-CP của Chính phủ cũng đã quy định rõ về hàng giả và chế tài xử phạt.
Bên cạnh đó, Bộ luật Hình sự cũng có điều khoản riêng về xử lý hình sự đối với thực phẩm giả. Nếu doanh nghiệp tuân thủ các quy định này thì sẽ không có vấn đề lớn.
Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp cố tình làm sai, sản xuất hàng giả vì lợi nhuận, bất chấp đạo đức kinh doanh.
“Về phía cơ quan quản lý, bên cạnh hành vi cố tình vi phạm của doanh nghiệp, chúng tôi cũng gặp khó khăn do số lượng sản phẩm công bố quá lớn. Bất kỳ doanh nghiệp nào có đăng ký kinh doanh đều có thể công bố sản phẩm thực phẩm. Trong khi đó, lực lượng hậu kiểm còn hạn chế. Công tác hậu kiểm bao gồm nhiều hoạt động như kiểm tra hồ sơ, kiểm tra cơ sở sản xuất, lấy mẫu sản phẩm trên thị trường hoặc tại cơ sở sản xuất để kiểm nghiệm, chi phí cho công tác kiểm nghiệm khá cao, gây khó khăn cho các địa phương” – bà Nga chia sẻ thêm.
Bà Trần Việt Nga – Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế)
Để hạn chế vấn nạn sữa giả, thực phẩm giả, Cục trưởng Cục an toàn thực phẩm cũng cho rằng cần có những biện pháp, giải pháp căn cơ để hạn chế vấn đề này từ cơ quan quản lý nhà nước, người dân và doanh nghiệp.
Đầu tiên, các cơ sở sản xuất phải đặt đạo đức kinh doanh lên hàng đầu, trong đó tuân thủ nghiêm ngặt mọi quy định của pháp luật về sản xuất và kinh doanh thực phẩm trên cơ sở của sự trung thực và trách nhiệm của doanh nghiệp là nền tảng quan trọng nhất để xây dựng niềm tin của người tiêu dùng.
Bên cạnh đó, nâng cao vai trò của cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là ban hành đầy đủ, kịp thời các văn bản pháp luật, cùng với việc trang bị các công cụ hiệu quả để kiểm soát chặt chẽ sản phẩm lưu thông trên thị trường, là yếu tố then chốt để ngăn chặn hàng giả, hàng kém chất lượng. Cùng với công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm cần được thực hiện nghiêm minh và thường xuyên.
Đực biệt, mỗi người dân cũng cần trang bị cho mình những kiến thức cần thiết để có thể tự mình lựa chọn thực phẩm một cách thông thái.
Trong đó cần tìm hiểu thông tin về sản phẩm, nguồn gốc xuất xứ, thành phần, nhãn mác, cũng như cập nhật các cảnh báo từ cơ quan chức năng, sẽ giúp người tiêu dùng đưa ra những quyết định sáng suốt, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình…
