Ngày nay, chuyện sống chung trước hôn nhân – hay còn gọi là “sống thử” – không còn xa lạ với người trẻ, đặc biệt tại các đô thị lớn. Xu hướng này phổ biến ở nhiều quốc gia.
Theo báo cáo năm 2019 của Trung tâm Nghiên cứu Pew (Mỹ), có đến 59% người trưởng thành từ 18–44 tuổi từng sống chung với bạn đời mà chưa kết hôn – thậm chí cao hơn so với tỷ lệ từng kết hôn (50%) trong cùng nhóm tuổi.
Tại Việt Nam, chưa có thống kê chính thức, nhưng theo một nghiên cứu của TS. Nguyễn Hữu Minh (Viện Nghiên cứu Gia đình và Giới, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam), trong những năm gần đây, ngày càng nhiều nam nữ thanh niên lựa chọn sống chung mà không đăng ký kết hôn.
Xu hướng này đặc biệt phổ biến trong giới công nhân và sinh viên.
Sống thử vẫn là một đề tài gây tranh cãi
Theo dõi các diễn đàn bàn về sống thử hay sống chung trước hôn nhân trên mạng xã hội, dễ thấy cư dân mạng thường chia thành hai phe đối lập.
Phe ủng hộ cho rằng, sống thử là là một cách kiểm tra toàn diện trước hôn nhân – giúp hai người hiểu nhau hơn, nhận diện những điểm hợp hay không hợp, từ đó có sự chuẩn bị tốt hơn nếu tiến tới kết hôn.
Nhiều người nêu quan điểm “Bây giờ là thời nào rồi mà còn kỳ thị chuyện sống chung trước hôn nhân?” Thậm chí, có ý kiến cho rằng sống thử, nếu thấy không hợp thì chia tay còn dễ hơn là cưới rồi ly hôn, vì ít ràng buộc về pháp lý và tài chính.
Đó cũng là quan điểm của Minh Châu, một bạn trẻ sống tại TP.HCM: “Không thử sống với người đó, sao biết rằng có thể chịu được họ cả phần đời còn lại, hoặc ít nhất là 5, 10 năm? cái giá của sống thử trong nhiều trường hợp nó còn rẻ hơn chán so với việc về chung nhà xong không hợp, gia đình tan vỡ rồi nhiều hệ luỵ khác như bạo hành, nợ nần, ngoại tình.v.v.”
Hay như Hải Phong (người Việt, đang du học tại Pháp) thì thẳng thắn: “Không thích cách người ta gọi nó là “sống thử”. Ý là, sống thật chứ thử cái gì? Và có gì mà phải làm nghiêm trọng đến thế. Nước ngoài chỉ gọi là “move in” – chuyển vào ở chung thôi, và nó cực kỳ bình thường.
Thấy lạ khi nhiều người cứ coi“move in” là cái gì đó ghê gớm, suy đồi đạo đức lắm, hoặc không dám nhắc tới như là trái cấm”.
Nhìn chung, sống thử trước hôn nhân có thể mang lại một số lợi ích như:
Giúp hai người hiểu rõ những khác biệt của nhau khi va chạm trong đời sống thực, từ đó nhận diện sớm những yếu tố có thể gây mâu thuẫn sau này.
Rèn luyện kỹ năng giao tiếp và giải quyết xung đột. Theo nhà trị liệu hôn nhân Paige Bond, đây là những nền tảng quan trọng để duy trì mối quan hệ bền vững.
Và một lợi ích nữa là để tiết kiệm, chia sẻ chi phí sinh hoạt, nhất là trong bối cảnh vật giá leo thang, giúp giảm áp lực kinh tế cho cả hai.
Ngược lại, phe phản đối cũng đưa ra nhiều lý lẽ thuyết phục. Họ cho rằng sống thử, nhất là với phụ nữ, chẳng khác nào “một đời chồng”, dễ bị đánh giá là buông thả, thiếu trách nhiệm với bản thân và gia đình.
Hồng Trà (Hà Nội) bày tỏ: “Riêng vụ này tôi cùng phe với các vị phụ huynh bảo thủ. Những cặp sống thử tôi từng biết một là chia tay, hai là làm đám cưới sơ sài qua loa chiếu lệ rồi cũng chia tay. Nếu bạn tìm một bến đỗ ổn định thì sống thử thường không mang lại cái kết đẹp nào cả. Còn nếu bạn chỉ cần người bầu bạn cho qua ngày đoạn tháng, hết yêu bỏ đi tìm người mới, thì có thể cân nhắc sống thử, nhưng đừng dùng cái cớ “xem thử ở hợp không rồi mới cưới” vì vốn dĩ bạn không hợp cưới hỏi”.
Ngọc Lan (Lâm Đồng) bày tỏ:“Là phụ nữ, mình không ủng hộ sống thử vì thường người ta sẽ chỉ trích người nữ nhiều hơn, nhiều cái thiệt thòi lắm. Cách để ‘test’ bạn đời trước hôn nhân là đi du lịch ngắn ngày và mình thấy cái này khá hiệu quả”
Từ góc nhìn truyền thống, việc từng sống thử mà không đi đến hôn nhân có thể ảnh hưởng đến danh dự, cơ hội và vị thế xã hội của người phụ nữ. Bên cạnh đó là những hệ lụy tiềm ẩn như nạo phá thai, tổn thương tinh thần sau chia tay, thậm chí mất niềm tin vào các mối quan hệ lâu dài.
Tóm lại, sống thử trước hôn nhân cũng tiềm ẩn không ít vấn đề.
Thứ nhất, theo Tiến sĩ Susan Heitler – nhà tâm lý học lâm sàng, sống thử dễ khiến các cặp đôi rơi vào “vùng an toàn”. Việc sống chung mà không có kế hoạch rõ ràng dễ khiến cả hai thụ động, trì hoãn cam kết kết hôn.
“Ba năm sống chung mà không kết hôn có thể là sự lãng phí thời gian nếu cả hai thực sự mong muốn gắn bó lâu dài,” bà cảnh báo.
Thứ hai, sống thử không làm giảm nguy cơ ly hôn như nhiều người lầm tưởng. Một số nghiên cứu chỉ ra mối tương quan giữa việc sống thử và tỷ lệ ly hôn cao hơn.
Nhiều chuyên gia cho rằng vấn đề nằm ở cách các cặp đôi bước vào sống thử: nếu là quyết định vội vàng, không trao đổi mục tiêu rõ ràng, thì khả năng tan vỡ càng lớn.
Thứ ba, sống thử có thể dẫn đến hiểu nhầm trong kỳ vọng. Người này nghĩ đó chỉ là phép thử, người kia lại xem như bước tiến cam kết. Khi không thống nhất từ đầu, cảm giác hụt hẫng, tổn thương là khó tránh khỏi.
Cuối cùng, sự thân thuộc khi sống chung cũng có thể làm phai nhạt cảm xúc yêu đương, dẫn đến sự nhàm chán.
Cần cân nhắc kỹ lưỡng
Thật khó để đưa ra một kết luận rạch ròi rằng sống thử trước hôn nhân là “nên” hay “không nên”.
Bởi điều này phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố: hoàn cảnh sống cụ thể, mức độ trưởng thành về tâm lý, cách nhìn nhận về mối quan hệ, hay thậm chí là môi trường văn hóa – xã hội mà mỗi người lớn lên.
Một quyết định đúng với người này có thể lại gây tổn thương với người khác.
Lê Vĩnh Khang (TP.HCM) cho rằng: “Những ai tự lập, tự chủ về kinh tế thì sống thử cũng là điều bình thường. Các bạn kinh tế phụ thuộc gia đình mà đi sống thử là một đại họa”.
Ngọc Anh, một bạn nữ ngoài 30 tuổi, thì thẳng thắn:“Mình không chê bai sống thử, nhưng mà chê mấy bạn mới tý tuổi đầu: Tài chính, kiến thức, trải nghiệm đều chưa có gì ổn định hết mà đã vội vàng sống thử. Nên nhớ, sống thử, hậu quả thật và…có thai là thật”.
Dù ủng hộ hay phản đối, nhưng có một điều không thể phủ nhận: sống thử đang trở thành một xu hướng phổ biến, nhất là trong giới trẻ ở các thành phố lớn.
Điều đó đặt ra yêu cầu mới cho cả người trong cuộc lẫn xã hội: thay vì chỉ phản đối hay ủng hộ, cần có một cái nhìn thực tế, đồng thời nên trang bị những kiến thức và kỹ năng cần thiết.
Thực tế tại Việt Nam cho thấy, dù xã hội đã cởi mở hơn với chuyện sống thử, nhưng không vì thế mà mọi định kiến và hệ lụy đều biến mất. Nhiều cặp đôi trẻ vẫn chọn cách giấu gia đình, người thân khi sống chung – điều đó phần nào phản ánh tâm lý dè dặt, lo ngại bị đánh giá hoặc không được ủng hộ.
Ngay cả khi tạm gác qua các yếu tố văn hóa hay quan niệm truyền thống, thì việc sống thử cũng không hẳn là một “cuộc diễn tập” hoàn hảo cho đời sống hôn nhân.
Khi hai người chia sẻ không gian sống, đối mặt với những va chạm hàng ngày mà thiếu nền tảng cam kết, thì thay vì hiểu nhau hơn, mối quan hệ có thể bào mòn niềm tin và sự hấp dẫn ban đầu.
Một rủi ro khác là, sống thử có thể dẫn đến việc ở lại với nhau ngay cả khi hai người cảm thấy không hợp, chỉ vì đã “lỡ” sống chung.
Điều đáng lo ngại hơn, nhiều bạn trẻ quyết định sống chung không phải vì đã cân nhắc kỹ lưỡng, mà chỉ đơn giản vì cảm thấy “thuận tiện”: muốn tiết kiệm chi phí, có người bầu bạn hay đơn giản là vì cảm xúc thôi thúc.
Nhưng như chuyên gia trị liệu hôn nhân Paige Bond cảnh báo: “Chuyển đến sống chung chỉ để xem chuyện gì xảy ra, thay vì xác định rõ mục tiêu, rất dễ dẫn đến một mối quan hệ mơ hồ và không có lối ra”.
Vì vậy, các chuyên gia tâm lý đều khuyên rằng đây không nên là một quyết định bộc phát. Nếu không có sự chuẩn bị tâm lý và thỏa thuận rõ ràng, sống thử có thể để lại nhiều hệ lụy về lâu dài.
Các cặp đôi nên cùng nhau trả lời câu hỏi: Chúng ta sống thử vì điều gì? Có cùng mong đợi và đích đến không?
Bên cạnh đó, cần thống nhất một số nguyên tắc cơ bản để bảo vệ cả hai, đó là:
Thỏa thuận tài chính rõ ràng: Chia sẻ tiền thuê nhà, chi phí sinh hoạt, cách phân chia công việc trong không gian chung… là điều bắt buộc phải thỏa thuận từ đầu. Tránh tâm lý “sống chung nhưng ai làm người nấy”, dễ phát sinh mâu thuẫn sau này.
Đặt giới hạn thời gian: Sống thử không nên kéo dài vô định. Theo TS. Susan Heitler – tác giả cuốn The Power of Two, các cặp đôi nên xác định một mốc thời gian cụ thể (sáu tháng, một năm, hay hai năm…) để cùng nhìn lại: Mối quan hệ đang ở đâu? Có nên tiến đến cam kết lâu dài hay không?
Duy trì không gian riêng: Khi đã ở chung, các cặp đôi rất dễ rơi vào cảm giác gần gũi đến quen thuộc, từ đó thiếu đi sự mới mẻ. Hãy duy trì những hành động yêu thương nhỏ nhặt và tôn trọng không gian cá nhân.
Sống thử trước hôn nhân không chỉ là chuyện “về ở chung”, mà còn là thử thách thực sự cho mức độ trưởng thành và kỹ năng xây dựng mối quan hệ của hai người. Do đó nếu chưa sẵn sàng, tốt hơn hết đừng vội bước vào, để sau này không phải hối tiếc.
