Nhiều kẽ hở trong quản lý thực phẩm chức năng
Theo quy định hiện hành, thực phẩm chức năng bao gồm bốn nhóm: thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học và thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt. Tuy nhiên, việc kiểm soát chất lượng của từng nhóm hiện còn nhiều lỏng lẻo.
Đáng chú ý, nhóm thực phẩm bổ sung chỉ yêu cầu kiểm nghiệm các chỉ tiêu an toàn, còn chất lượng chưa được giám sát đầy đủ. Trong khi đó, nhóm thực phẩm bảo vệ sức khỏe – mặt hàng phổ biến trên thị trường cũng chỉ cần một bộ hồ sơ công bố đơn giản là có thể sản xuất và đưa ra tiêu thụ.
Những sản phẩm gọi là thực phẩm bổ sung sau khi doanh nghiệp công bố, được phép sản xuất và kinh doanh ngay. Đồng thời, doanh nghiệp được tự quảng cáo mà không có cơ quan quản lý xác nhận nội dung quảng cáo.
Những vấn đề này đang tồn tại nhiều bất cập và là kẽ hở rất lớn cho các đối tượng lợi dụng để sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng giả hoặc kém chất lượng.
Học hỏi mô hình tiên tiến, siết từ hồ sơ đến quảng cáo
Liên quan đến những vấn đề vừa nêu, Thứ trưởng Bộ Y tế Đỗ Xuân Tuyên cho biết, Bộ Y tế sẽ tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, đặc biệt là chính quyền cơ sở và tăng cường kiểm tra đột xuất đối với các doanh nghiệp có sản phẩm nghi ngờ là giả.
Cùng với đó là nâng cao ứng dụng công nghệ thông tin, năng lực hệ thống kiểm nghiệm để phát hiện thuốc giả, thực phẩm chức năng giả.
“Hiện Bộ Y tế cho phép doanh nghiệp được tự công bố hồ sơ. Tuy nhiên, trong 7 ngày chúng tôi sẽ rà soát, nếu không đạt yêu cầu sẽ cho thu hồi” – ông Tuyên nói.
Bộ cũng yêu cầu y bác sĩ không quảng cáo thuốc, thực phẩm chức năng bởi theo quy định mới trong Luật Dược 2024 và Nghị định đang xây dựng, chỉ các cơ sở đủ điều kiện kinh doanh dược mới được phép bán thuốc qua mạng.
“Các sàn thương mại điện tử phải có giấy phép của Bộ Công Thương và chỉ được bán thuốc không kê đơn thuộc danh mục do Bộ Y tế ban hành. Đặc biệt, hành vi bán thuốc, thực phẩm chức năng qua livestream trên nền tảng mạng xã hội như TikTok, Zalo bị nghiêm cấm” – ông Tuyên nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, theo TS Chu Quốc Thịnh – Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), những quy định hiện tại chưa có cơ chế giám sát cơ chế tự công bố.
Đặc biệt, trong hồ sơ tự công bố của doanh nghiệp hiện nay chỉ kiểm soát kiểm nghiệm chỉ tiêu an toàn, trong khi để kiểm soát chất lượng sản phẩm phải kiểm soát chỉ tiêu chất lượng mới quan trọng.
Ông Thịnh cũng cho biết thêm, hiện Bộ Y tế đang học hỏi mô hình quản lý từ các quốc gia như Mỹ, Canada, Nhật Bản… với các mô hình kiểm soát chặt chẽ từ khâu nghiên cứu, chỉ tiêu nguyên liệu phát triển sản phẩm, đăng ký, sản xuất đến khi sản phẩm lưu thông thị trường. Trong đó, đặc biệt là mô hình của Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) làm mô hình tiền kiểm hồ sơ chặt chẽ và hậu kiểm thường quy, hậu kiểm đột xuất.
Cụ thể, sau khi doanh nghiệp công bố sản phẩm, cơ quan chức năng sẽ phải chủ động rà soát hồ sơ, lấy mẫu thị trường để kiểm tra chất lượng thực tế, đặc biệt với các sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe. Song song với đó, đẩy mạnh việc kiểm tra đột xuất trên cơ sở phản ánh từ người tiêu dùng, báo chí hoặc cơ quan chức năng.
Hệ thống kiểm nghiệm cũng được giao nhiệm vụ chủ động giám sát thị trường, thay vì chỉ kiểm tra theo đơn hàng như hiện nay.
Siết quảng cáo, cấm livestream bán hàng sai quy định
Bộ Y tế cũng mạnh tay với tình trạng quảng cáo sai sự thật. Hiện nay Bộ đang chủ trì dự thảo sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP theo hướng thay đổi triệt để cách thức hậu kiểm.
Trong đó dự kiến chuyển nhóm thực phẩm bổ sung hiện do doanh nghiệp tự công bố, tự quảng cáo sang nhóm bắt buộc phải đăng ký công bố và nộp hồ sơ kỹ thuật chặt chẽ, đầy đủ.
“Dự thảo mới cũng đề xuất nhiều quy định chặt chẽ hơn trong lĩnh vực quảng cáo như những người nổi tiếng, có tầm ảnh hưởng lớn, nền tảng truyền thông và cả đơn vị phát hành quảng cáo đều phải chịu trách nhiệm về nội dung quảng cáo sai lệch và sai quy định” – Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm cho biết.
Bên cạnh đó, Bộ Y tế cũng sẽ xây dựng bộ quy tắc đạo đức quảng cáo thực phẩm chức năng.
Đặc biệt, dự thảo cũng sẽ đề xuất Bộ Công an, Bộ Công Thương, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Khoa học và Công nghệ cùng phối hợp trong hậu kiểm, gỡ bỏ quảng cáo sai lệch, giám sát các phòng kiểm nghiệm và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.
Dự kiến, Dự thảo sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP sẽ trình Chính phủ xem xét và ban hành vào cuối tháng 5 hoặc đầu tháng 6 tới đây.
