Phong cách này đặc trưng bởi sự yêu thương, chấp nhận và hỗ trợ cảm xúc cao, trong khi lại thiếu các giới hạn, nguyên tắc và kỷ luật nhất quán.
Cha mẹ theo phong cách khoan dung thường muốn tạo ra một môi trường nhẹ nhàng, hòa thuận, nơi con cái được tự do thể hiện cảm xúc, sở thích và quyết định của riêng mình. Họ tránh các xung đột và cố gắng làm bạn với con thay vì đóng vai người đặt ra quy tắc.
Nhưng liệu sự “khoan dung” đó có thực sự giúp trẻ phát triển toàn diện? Dưới đây là cái nhìn cân bằng về những ưu điểm và hạn chế của phong cách nuôi dạy này.
Nuôi dạy con kiểu khoan dung là gì?
Permissive parenting – nuôi dạy con cái kiểu khoan dung – là cách cha mẹ thể hiện tình cảm một cách nồng hậu, thường xuyên đáp ứng nhu cầu và mong muốn của con, nhưng lại thiếu các yêu cầu cụ thể, ít đưa ra giới hạn rõ ràng hoặc kỷ luật nghiêm khắc.
Cha mẹ khoan dung thường tin rằng trẻ nên có quyền tự quyết định, được tôn trọng sở thích và cá tính. Họ ưu tiên mối quan hệ tình cảm tích cực với con hơn là việc áp đặt nguyên tắc.
Những hình thức phạt nghiêm khắc, kỷ luật nghiêm ngặt hiếm khi được sử dụng – thay vào đó là các cuộc trò chuyện nhẹ nhàng, giải thích và thỏa hiệp.
Ưu điểm của phương pháp nuôi dạy con cái kiểu khoan dung
- Thắt chặt mối quan hệ cha mẹ – con cái
Cha mẹ khoan dung thường là những người gần gũi, lắng nghe và ủng hộ con cái. Sự gần gũi này giúp trẻ cảm thấy an toàn, tin tưởng và có xu hướng chia sẻ cảm xúc, khó khăn một cách cởi mở hơn.
- Khuyến khích trẻ phát triển trí tuệ cảm xúc
Không bị ràng buộc bởi các chuẩn mực cứng nhắc, trẻ được khuyến khích thể hiện cảm xúc, suy nghĩ của bản thân. Điều này giúp trẻ phát triển trí tuệ cảm xúc (emotional intelligence) và lòng tự trọng.
- Thúc đẩy tính sáng tạo và tự do cá nhân
Trẻ được trao quyền khám phá sở thích riêng, tự ra quyết định, phát triển tư duy độc lập mà không bị ép buộc theo một khuôn mẫu cố định.
- Giảm căng thẳng trong gia đình
Vì cha mẹ thường tránh xung đột, không áp đặt hoặc gây sức ép, môi trường trong gia đình thường yên bình, ít căng thẳng.
- Hỗ trợ sự tự lập
Trẻ được rèn luyện khả năng lựa chọn, chịu trách nhiệm và học hỏi từ hậu quả của hành vi trong môi trường không đe dọa.
Nhược điểm của nuôi dạy con kiểu khoan dung
Dù có những mặt tích cực, phong cách nuôi dạy khoan dung cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro đáng lưu ý, nhất là khi thiếu sự cân bằng giữa tự do và ranh giới.
- Trẻ thiếu ranh giới và kỷ luật
Việc không đặt ra nguyên tắc rõ ràng khiến trẻ dễ bối rối trong việc nhận biết điều đúng/sai, khó thích nghi với những môi trường có cấu trúc như trường học, công sở sau này.
- Dễ hình thành xung đột quyền lực ngược
Khi quen với việc “được chiều”, trẻ có thể phát triển xu hướng kiểm soát ngược lại cha mẹ, nổi nóng khi không được đáp ứng, dẫn đến mất cân bằng vai trò trong gia đình.
- Thiếu động lực nội tại
Không có kỳ vọng hoặc mục tiêu cụ thể từ cha mẹ khiến trẻ thiếu định hướng, dễ rơi vào trạng thái “trôi dạt” và thiếu nỗ lực để vượt qua thử thách.
- Gây ra những thỏa hiệp nguy hiểm
Để tránh xung đột, cha mẹ dễ dung túng cho các hành vi không lành mạnh như dùng thiết bị quá mức, lười học, thiếu tôn trọng người lớn.
- Trẻ thiếu tính tự kiểm soát và khả năng hoãn lại ham muốn
Không được rèn kỷ luật từ sớm, trẻ dễ hành xử bốc đồng, khó điều chỉnh cảm xúc và thường gặp rắc rối khi không đạt được điều mình muốn.
- Cha mẹ dễ rơi vào tình trạng nuôi dạy không nhất quán
Việc thiếu ranh giới rõ ràng khiến phản ứng của cha mẹ thay đổi theo cảm xúc, và khiến trẻ không biết nên cư xử thế nào là đúng.
- Ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển của trẻ
Phương pháp nuôi dạy khoan dung tác động đến nhiều khía cạnh trong cuộc sống và nhân cách của trẻ, cụ thể:
Về mặt xã hội: Trẻ dễ thân thiện nhưng lại khó tôn trọng ranh giới, thiếu kỹ năng thích nghi với nhóm.
Về học tập: Thiếu mục tiêu và cấu trúc có thể khiến thành tích sa sút.
Về cảm xúc: Dù biểu lộ cảm xúc tốt, trẻ lại thiếu kỹ năng điều tiết cảm xúc tiêu cực.
Về hành vi: Trẻ có xu hướng thiếu kiểm soát hành vi, dễ hành xử bốc đồng, khó tuân thủ quy tắc.
Làm sao để điều chỉnh?
Nếu bạn nhận ra mình đang quá “khoan dung” với con, đừng quá lo lắng. Bạn có thể dần dần điều chỉnh bằng những cách sau:
Đặt ra kỳ vọng rõ ràng và phù hợp với lứa tuổi đối với hành vi của con bạn. Ví dụ: “Con chỉ được xem hoạt hình trong 30 phút sau bữa trưa, sau đó là giờ ngủ.”
Hoặc: “Con không được ngắt lời người lớn khi họ đang nói chuyện. Nếu con có việc cần nói, thì giờ tay hoặc chờ người ta nói xong đã.”
Kỷ luật nhất quán: Thay vì la mắng hoặc bỏ qua hành vi sai một cách tùy hứng, cha mẹ nên áp dụng cách kỷ luật một cách nhất quán và có mục đích.
Điều này nghĩa là khi đã đặt ra một giới hạn hay hậu quả, cha mẹ cần kiên định thực hiện, giúp trẻ hiểu rõ hành vi nào là chấp nhận được và hành vi nào không.
Thí dụ nếu bạn đã ra quy định “sau 9 giờ tối không được chơi điện thoại”, thì khi đến thời hạn đó, dù con có năn nỉ xin xem thêm, bạn cũng phải dứt khoát từ chối.
Khuyến khích con chịu trách nhiệm:
Thay vì làm mọi việc thay con hoặc bao bọc quá mức, cha mẹ nên giao cho trẻ những nhiệm vụ vừa sức, phù hợp với độ tuổi. Điều này giúp trẻ hiểu rằng hành động của mình có hậu quả, và học cách chịu trách nhiệm với lựa chọn của bản thân.
Giao tiếp cởi mở và trung thực: Khi trẻ cảm thấy được lắng nghe và tôn trọng, chúng dễ hợp tác hơn, và mối quan hệ cha mẹ – con cái cũng trở nên gần gũi, tin cậy hơn.
Tóm lại, nuôi dạy con kiểu khoan dung có những điểm tích cực, cần thiết trong việc xây dựng lòng tin và sự an toàn cảm xúc. Tuy nhiên, thiếu đi ranh giới và kỷ luật, phương pháp này có thể để lại những hệ quả lâu dài nếu không được cân bằng.
Là cha mẹ, bạn không cần rập khuôn theo một phong cách cố định. Quan trọng nhất là sự linh hoạt, nhất quán và thấu hiểu để vừa nuôi dưỡng tâm hồn con, vừa định hướng hành vi và nhân cách cho trẻ.
