Ấn Độ đang chứng kiến một xu hướng ngược dòng đáng chú ý: sự lan tỏa của chất xám công nghệ vào vùng sâu, vùng xa. Thay vì tập trung tại các thành phố lớn như Bengaluru, Mumbai hay Delhi, ngày càng nhiều kỹ sư phần mềm, startup và chuyên gia AI chọn “về quê”, biến các làng, thị trấn thành những “Thung lũng Silicon” thu nhỏ.
Những ngôi làng công nghệ
Zoho, hãng SaaS (các công ty cung cấp phần mềm dưới dạng dịch vụ thông qua internet, thay vì bán phần mềm dưới dạng sản phẩm truyền thống),là một ví dụ điển hình cho xu hướng chuyển dịch từ đô thị về nông thôn trong ngành công nghệ.
Từ năm 2011, CEO Sridhar Vembu đã chọn Tenkasi, một vùng quê ở bang Tamil Nadu, làm nơi thử nghiệm mô hình hoạt động mới. Ông thuê lại một nhà máy cũ tại làng Mathalamparai, bắt đầu với chỉ sáu kỹ sư. Đến nay, trung tâm này đã phát triển và tuyển dụng khoảng 500 – 750 nhân sự, phần lớn là người địa phương.
Năm 2024, Zoho tiếp tục mở rộng hoạt động ở vùng quê với hai dự án mới: một nhà máy lắp ráp thiết bị điện tử mang tên Karuvi tại Mathapuram và một trung tâm nghiên cứu – phát triển (R&D) đặt tại thị trấn Kottarakara, bang Kerala.
Hệ sinh thái hoạt động của Zoho hiện theo mô hình “hub-and-spoke” gồm 5 trung tâm chính (hub) và khoảng 30 văn phòng vệ tinh (spoke), với tổng cộng 2.000 nhân viên. Đáng chú ý, một nửa trong số đó là lao động địa phương.
Những nỗ lực của Zoho không chỉ tập trung vào sản xuất hay phần mềm, mà còn mở rộng sang giáo dục và đào tạo. Họ thành lập Zoho Schools of Learning, nơi cung cấp chương trình đào tạo kỹ thuật bài bản dành cho học sinh trung học và sinh viên chưa vào đại học. Đồng thời, hệ thống Kalaivani Kalvi Maiyam, một trung tâm học tập cộng đồng, cũng đang hỗ trợ việc học cho gần 130 em nhỏ tại địa phương.
Bên cạnh hệ sinh thái công nghệ của Zoho, nhiều startup và tổ chức khác cũng tạo nên “làng công nghệ” tại các vùng nông thôn Ấn Độ.
SmartGaon Foundation, thành lập năm 2017, đã biến vùng nông thôn xung quanh Rae Bareli, bang Uttar Pradesh, thành điểm sáng với ứng dụng giúp nông dân tiếp cận thông tin chính sách, bán hàng trực tuyến, Wi‑Fi và trường học số, được Thủ tướng Ấn Độ Modi ca ngợi trong Mann Ki Baat, chương trình phát thanh do chính ông dẫn chương trình.
Trong lĩnh vực công nghệ nông nghiệp (agritech), các startup như DeHaat, có trụ sở tại Patna, cung cấp giải pháp trọn gói cho nông dân, từ giống cây trồng, phân bón, tư vấn kỹ thuật đến kết nối thị trường đầu ra. Hiện DeHaat phục vụ hơn 700.000 nông dân tại nhiều bang của Ấn Độ.
Các startup khác như Bijak và KhetiGaadi cũng đang triển khai mô hình cho thuê máy móc nông nghiệp theo nhu cầu, giúp người nông dân tiết kiệm chi phí đầu tư ban đầu và tăng hiệu quả canh tác.
Lĩnh vực y tế của Ấn Độ cũng chứng kiến sự hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ vào vùng sâu, vùng xa. Các tổ chức như iKure và JanaCare đang cung cấp dịch vụ y tế từ xa thông qua các thiết bị di động. Nhờ đó, người dân ở nông thôn có thể tiếp cận các chẩn đoán cơ bản, theo dõi sức khỏe và nhận tư vấn chuyên môn mà không cần phải di chuyển xa đến các bệnh viện tuyến trên.
Trong lĩnh vực giáo dục, hợp tác giữa Google, Intel và quỹ Tata Trusts cho ra chương trình Internet Saathi đào tạo kỹ năng số cho hơn 17 triệu phụ nữ tại 170.000 ngôi làng.
Đồng thời, các startup như Pariksha và Dost Education đang phát triển các tài liệu học tập đa ngôn ngữ, thiết kế tối ưu cho điều kiện kết nối băng thông thấp, giúp học sinh nông thôn tiếp cận giáo dục trực tuyến hiệu quả hơn.
Ưu thế sáng tạo và những lực cản
Khi các doanh nghiệp công nghệ rời bỏ các tòa nhà cao tầng ở Bengaluru hay Mumbai để dựng văn phòng giữa những cánh đồng, họ không chỉ đang thay đổi địa lý hoạt động mà còn định nghĩa lại mô hình vận hành tối ưu.
Một trong những lợi thế đầu tiên mà các doanh nghiệp như Zoho nhận thấy chính là chi phí vận hành thấp hơn đáng kể, từ thuê mặt bằng, nhân công cho đến hạ tầng kỹ thuật đều tiết kiệm được từ 30 – 40% so với thành thị. Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, đây là yếu tố sống còn giúp duy trì biên lợi nhuận mà không phải đánh đổi chất lượng.
Tuy nhiên, chi phí chỉ là một phần của câu chuyện. Mô hình công nghệ “về quê” còn mở ra lời giải cho bài toán giữ chân nhân tài, điều mà các công ty đô thị đang vật lộn.
Tại các “làng công nghệ” như Tenkasi, kỹ sư có thể làm việc gần gia đình, tránh được áp lực sinh hoạt phí, ô nhiễm và nhịp sống gấp gáp của đô thị lớn. Một số nghiên cứu cho thấy, thu nhập thực tế của người lao động ở quê (tính theo sức mua và chi tiêu) thậm chí cao gấp 10 lần so với ở thành thị. Điều này đặc biệt hấp dẫn lao động nữ, khi mô hình làm việc gần nhà giúp họ cân bằng giữa công việc và cuộc sống, đồng thời tiếp cận dễ dàng hơn với các dịch vụ y tế, giáo dục, phúc lợi tại địa phương.
Không dừng lại ở những người trực tiếp làm việc, sự hiện diện của một công ty công nghệ trong làng còn tạo hiệu ứng lan tỏa rõ rệt đến nền kinh tế địa phương.
Các khảo sát của Outlook Business chỉ ra rằng, mỗi vị trí việc làm trong lĩnh vực kỹ thuật số có thể tạo ra thêm từ 8 – 10 công việc gián tiếp, từ giao nhận, ăn uống, sửa chữa đến giáo dục và hậu cần. Những làng quê từng chỉ quen với sản xuất nông nghiệp hoặc di cư lao động giờ đây đang hình thành hệ sinh thái công nghệ nhỏ, với nhịp sống mới, nhu cầu tiêu dùng mới và cơ hội sinh kế phong phú hơn.
Thêm vào đó, thị trường nông thôn Ấn Độ ngày càng trở nên hấp dẫn trong mắt nhà đầu tư. Với quy mô dân số khổng lồ, tầng lớp trung lưu mới nổi và thói quen tiêu dùng đang số hóa nhanh chóng. Các quỹ đầu tư lớn như Accel, Omnivore hay Blume Ventures đều bắt đầu hướng dòng vốn về các startup phục vụ nông thôn, từ thương mại điện tử, y tế đến giáo dục.
Tuy nhiên, bên cạnh tiềm năng, công nghệ nông thôn Ấn Độ vẫn đang phải đối mặt với những rào cản không nhỏ. Theo India Today, hạ tầng số, dù đã được cải thiện vẫn chưa thể đồng đều giữa các vùng. Ở nhiều nơi, kết nối internet tốc độ cao chỉ xuất hiện ở trung tâm huyện, trong khi các làng sâu hơn vẫn phải trông chờ vào tín hiệu chập chờn từ tháp viễn thông di động.
Không chỉ vậy, tiếp cận nguồn vốn cũng là thách thức dai dẳng. Mặc dù số lượng startup gia tăng, hơn 90% vốn đầu tư mạo hiểm vẫn tập trung tại các đô thị lớn. Các doanh nghiệp công nghệ ở nông thôn thường thiếu mối quan hệ, thiếu hệ sinh thái hỗ trợ, từ cố vấn, luật sư đến nhà đầu tư thiên thần, khiến họ bị “ra rìa” trong cuộc đua đổi mới sáng tạo.
Nhân lực kỹ thuật cũng là một điểm nghẽn đáng kể. Khác với thành phố nơi có sẵn trường đại học, trung tâm R&D và lực lượng lao động trình độ cao, vùng nông thôn gần như phải “đào tạo từ đầu”. Zoho từng thừa nhận rằng họ phải xây dựng hẳn một hệ thống đào tạo nội bộ Zoho Schools để biến học sinh tốt nghiệp phổ thông thành lập trình viên chuyên nghiệp. Tương tự, các trung tâm công nghệ nông nghiệp, công nghệ y tế cũng đang phải đầu tư mạnh vào việc huấn luyện nhân sự ngay tại địa phương để đảm bảo duy trì chất lượng dịch vụ.
Trong bức tranh ấy, công nghệ ở nông thôn Ấn Độ là một cơ hội lớn nhưng không dành cho những ai nóng vội. Nó đòi hỏi sự kiên trì, đầu tư dài hơi và tầm nhìn xã hội sâu rộng. Bởi nếu làm đúng cách, “làng công nghệ” sẽ không chỉ là nơi tạo ra sản phẩm phần mềm hay thiết bị điện tử, mà còn là nơi tái định hình lại ý niệm về phát triển, một sự phát triển không chỉ thuộc về thành phố.
