Trong vài thập kỷ qua, xã hội Việt Nam đã chứng kiến những thay đổi sâu sắc và toàn diện, từ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đô thị hóa nhanh chóng, đến sự bùng nổ của truyền thông, mạng xã hội và công nghệ số. Những giá trị, khuôn mẫu về gia đình, tình yêu, hôn nhân đã và đang thay đổi mạnh mẽ.
Người trẻ hôm nay có nhiều lựa chọn hơn, nhiều tự do hơn trong việc quyết định kết hôn, sinh con hay theo đuổi một đời sống hạnh phúc theo cách riêng.
Nhưng song song với những cơ hội ấy là không ít thách thức, từ áp lực phát triển bản thân, mặt trái của lối sống đô thị hóa, đến những biến đổi sâu sắc trong cách con người kết nối và chung sống với nhau.
Bình đẳng, và tự do hơn…
Chuyên viên tâm lý – Tiến sỹ xã hội học Phạm Thị Thúy, người có nhiều năm tư vấn hôn nhân cho các bạn trẻ, nhận định:
“Một trong những cơ hội rõ ràng nhất trong hôn nhân ngày nay là sự bình đẳng. Khi cả nam và nữ đều được quyền tự do lựa chọn tình yêu, hôn nhân không còn là trách nhiệm mà trở thành sự đồng hành”
Theo Tiến sĩ Phạm Thị Thúy, bình đẳng không chỉ là bảo vệ quyền lợi của phụ nữ, mà cho cả nam giới. Đó là sự công nhận vai trò, tiếng nói của cả hai phía, đó là cơ hội cho cả hai cùng được tôn trọng, cùng hạnh phúc hơn, cùng chia sẻ với nhau và cùng phát triển bản thân.
“Bây giờ hiếm có chuyện cha mẹ ép gả con cái như xưa. Đa phần các bạn trẻ được tự do chọn người yêu, chọn kết hôn hay không. Đó là một bước tiến rất lớn của xã hội hiện đại.”
Bà Thúy nói thêm: “Xã hội hiện đại mở ra nhiều cơ hội để vun đắp hôn nhân. Công nghệ phát triển giúp con người kết nối dễ dàng, khoảng cách địa lý không còn là rào cản”
Bên cạnh các yếu tố như bình đẳng, tự do và kết nối dễ dàng nhờ công nghệ, thì sự phát triển về kinh tế – xã hội, cùng với sự mở rộng về kiến thức, tầm nhìn, khả năng tiếp cận thông tin… cũng mang đến nhiều cơ hội cho hôn nhân thời đại.
Các cặp đôi có điều kiện tốt hơn để xây dựng một đời sống chung ổn định và thăng hoa.
Tiến sĩ Phạm Thị Thúy nhận định: “Dù còn không ít khó khăn sau đại dịch, nhưng nhìn chung, đời sống kinh tế của phần đông đã cải thiện. Nhiều người độc lập được về tài chính, và chính điều đó góp phần thúc đẩy sự bình đẳng trong hôn nhân.”
…Và những thách thức
Công nghệ có thể kéo gần khoảng cách địa lý, nhưng lại khiến con người xa nhau về tâm hồn.
Tiến sĩ Phạm Thị Thúy nhận định: “Công nghệ có thể làm con người xa nhau ngay cả khi họ ở gần. Mỗi người ôm một chiếc điện thoại, nhắn tin với ai đó ở xa, nhưng lại không trò chuyện với người đang ngồi cạnh.”
“Sự gần gũi về không gian không còn đồng nghĩa với kết nối thật sự. Người ta dễ dàng lướt qua nhau, sống cạnh nhau mà vẫn cảm thấy cô đơn.”
Minh và Hạnh (TP.HCM), một cặp vợ chồng Gen Z mới cưới được 2 năm, thừa nhận họ từng có giai đoạn “ngồi cạnh mà như hai thế giới”. Hạnh chia sẻ: “Mỗi đứa đều mệt mỏi vì công việc, về đến nhà là lướt TikTok hoặc xem phim riêng. Có lúc mình nghĩ chắc có chồng cũng được không thì thôi, vì cảm giác cả hai đều không cần nhau.”
Thách thức thứ hai đến từ chính sự tự do và khả năng làm chủ cuộc sống – khi cả nam giới lẫn phụ nữ ngày nay đều có thể độc lập về kinh tế, phát triển bản thân.
Nhưng tự do thì luôn đi kèm với trách nhiệm.
“Áp lực trong cuộc sống hiện nay là ai cũng cần kiếm tiền, ai cũng cần phát triển bản thân, khẳng định vị trí ngoài xã hội. Việc đó rất tốt, nhưng nếu không khéo, nó có thể làm tổn thương đến giá trị chung của gia đình.”
“Tôi từng gặp nhiều trường hợp, người chồng rất muốn có con, nhưng vợ lại chưa sẵn sàng vì còn muốn tập trung cho sự nghiệp. Những khác biệt đó nếu không được chia sẻ kịp thời, rất dễ trở thành mâu thuẫn và dẫn tới tan vỡ”.
Tiến sĩ Phạm Thị Thúy cho hay.
Đó chính là trường hợp của gia đình anh Võ Văn Nhật (TP.HCM). Vợ anh làm trong lĩnh vực Marketing, có sự nghiệp vững vàng, thu nhập tốt. Anh kể, anh là con trai cả trong một gia đình gốc Bắc, bố mẹ anh mong ngóng được bế cháu từng ngày. Bởi vì anh và vợ đã kết hôn được 5 năm. Thế nhưng, vợ anh cứ tìm cách né tránh mỗi khi anh đề cập đến chuyện có em bé.
“Mình cũng hiểu cho vợ là cô ấy đang có sự nghiệp phát triển tốt, còn cơ hội thăng tiến nữa nên không muốn ràng buộc chuyện con cái ở thời điểm này. Nhưng gia đình mình, các cụ khó lòng thông cảm lắm. Bản thân mình cũng sốt ruột vì vợ cũng gần 35 rồi, đâu còn trẻ nữa, sinh con muộn quá cũng rất nhiều vấn đề”.
Điều anh Nhật lo ngại cũng là mối bận tâm chung của nhiều người.
Việc sinh con muộn có thể kéo theo những rủi ro nhất định về sức khỏe – không chỉ với người mẹ mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của em bé.
Theo các nghiên cứu y khoa, độ tuổi sinh con lý tưởng ở phụ nữ là trước 30 tuổi cho lần sinh đầu, và trước 35 tuổi cho bé thứ hai. Sau mốc này, nguy cơ gặp các biến chứng khi mang thai, sinh nở và cả các vấn đề về di truyền có xu hướng gia tăng.
“Thách thức này cũng là mặt trái của quá trình phát triển. Khi con người có quá nhiều cơ hội, quá nhiều lựa chọn, thì đôi khi lại đánh mất cơ hội vun đắp cho chính mối quan hệ của mình”, TS. Phạm Thị Thúy nhận định.
Bà Thúy cũng chỉ ra một thách thức khác trong hôn nhân hiện đại:
“Khi cả nam và nữ đều đi làm, môi trường giao tiếp rộng mở hơn, thì cơ hội phát sinh những mối quan hệ ngoài luồng cũng nhiều hơn.
Tôi đã gặp khá nhiều ca ngoại tình… và điều đó dẫn đến những cuộc hôn nhân tan vỡ rất đáng tiếc.”
Vậy điều gì bảo đảm cho một cuộc hôn nhân hạnh phúc, bền vững?
Theo Tiến sỹ Phạm Thị Thúy, có ba yếu tố cốt lõi.
Thứ nhất, phải nuôi dưỡng tình yêu trong trái tim mình. Khi trong lòng có tình yêu thương, người ta mới đủ kiên nhẫn để quan tâm, chia sẻ, chăm sóc, hy sinh, và gắn bó với nhau. Nếu không có tình yêu thương trong chính mình, thì sẽ không tạo dựng được tình yêu thương nơi người kia, và hôn nhân khó mà tồn tại lâu dài.
“Không có tình yêu thương trong trái tim mình thì không nuôi dưỡng được tình yêu trong hôn nhân. Đấy là điều kiện thứ nhất.”- Bà Thúy khẳng định.
Thứ hai, phải học cách giao tiếp. Không chỉ là nói chuyện mỗi ngày, mà là học cách giao tiếp tôn trọng, lắng nghe, không phán xét, biết quản lý cảm xúc và giải quyết mâu thuẫn một cách văn minh. Giao tiếp không lời, hay thậm chí là im lặng đúng lúc, đôi khi còn quan trọng hơn những cuộc đối thoại.
Thứ ba, phải học cách chung sống với nhau. “Ở trên, tôi nói giao tiếp là nói về vấn đề kỹ năng. Còn điều kiện thứ ba này là nói về việc thích nghi, chấp nhận tính cách, khuyết điểm của nhau. “Yêu là yêu cả đường đi lối về”, yêu và chấp nhận cả cái tốt lẫn cái xấu – đó là một câu rất có lý”, Tiến sỹ Phạm thị Thúy nhấn mạnh.
Hôn nhân không tự nhiên mà tốt đẹp. Nó cần được chăm sóc mỗi ngày, bằng tình yêu, bằng kỹ năng giao tiếp, bằng sự nhẫn nại và bao dung.
Và điều quan trọng là phải tránh rơi vào “cái bẫy của sự hoàn hảo” – điều mà nhiều người trẻ ngày nay dễ mắc phải. Bởi càng kỳ vọng vào sự hoàn hảo ở bạn đời, hôn nhân càng dễ đi vào bế tắc.
Không ai là hoàn hảo cả, và hôn nhân không phải là nơi tìm kiếm sự trọn vẹn, mà là nơi học cách yêu thương cả những điều chưa trọn vẹn.
