Nghị quyết 57‑NQ/TW về phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030, ban hành ngày 22/12/2024, xác định đây là động lực phát triển chủ đạo để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Chính phủ, các bộ ngành và địa phương không chỉ nhìn nhận nghị quyết dưới góc độ chiến lược, mà đã chuyển hóa thành hành động cụ thể qua những chương trình, cơ chế và dự án đồng bộ trên toàn hệ thống, đặt nền móng cho giai đoạn đột phá tiếp theo.
Chính phủ kiến tạo, thúc đẩy thể chế và liên kết liên ngành
Ngay sau khi Nghị quyết 57 được ban hành, Ban Chỉ đạo Trung ương đã tổ chức phiên họp đầu tiên vào ngày 29/5/2025 dưới sự chủ trì của Tổng Bí thư Tô Lâm. Tại đây, ông khẳng định: “Nghị quyết 57 không phải là khẩu hiệu chính trị, mà là chương trình hành động thực tế”, đồng thời yêu cầu các bộ ngành, địa phương cần chuyển nhanh từ lời nói sang hành động, tập trung tháo gỡ điểm nghẽn và tăng cường giám sát tiến độ thực hiện.
Để hiện thực hóa Nghị quyết, Bộ Khoa học và Công nghệ (cũ là “Bộ Thông tin và Truyền thông”) đã công bố 45 nhiệm vụ trọng tâm năm 2025, tập trung vào đổi mới sáng tạo, ứng dụng kết quả nghiên cứu vào sản xuất và thúc đẩy liên kết ba nhà (nhà nước – doanh nghiệp – viện, trường).
Bên cạnh đó, bộ cũng đang triển khai Khung chỉ số đổi mới sáng tạo cấp tỉnh (PII) gồm 7 trụ cột và 52 chỉ số thành phần, nhằm đánh giá hiệu quả thực thi nghị quyết ở từng địa phương.
Trong lĩnh vực dữ liệu, Bộ Khoa học và Công nghệ đóng vai trò then chốt khi ban hành Kế hoạch chiến lược dữ liệu quốc gia đến năm 2030, yêu cầu các bộ ngành và địa phương xây dựng hệ thống dữ liệu chuyên ngành, đẩy mạnh chuẩn hóa và mở dữ liệu phục vụ khối doanh nghiệp. Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: “Nếu không có dữ liệu thì mọi đổi mới sẽ chỉ là khẩu hiệu”.
Một số địa phương như TP.HCM, Đà Nẵng, Bắc Ninh đã có bước chuẩn bị cụ thể như xây dựng trung tâm dữ liệu, thí điểm kết nối chia sẻ dữ liệu giữa các sở ngành, từng bước hình thành nền tảng phục vụ chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo toàn diện.
Bắc Ninh ưu tiên khoa học công nghệ trong tái cấu trúc công nghiệp
Không phải một đô thị đặc biệt như Hà Nội hay TP.HCM, nhưng Bắc Ninh lại đang nổi lên như hình mẫu về gắn kết khoa học công nghệ với phát triển công nghiệp trong bối cảnh hiện thực hóa Nghị quyết 57. Với nền tảng là một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về thu hút FDI, Bắc Ninh đang tìm cách chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng chất lượng cao, bền vững và đổi mới sáng tạo.
Ngày 10/1/2024, UBND tỉnh Bắc Ninh ban hành Kế hoạch phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030. Kế hoạch xác định khoa học công nghệ là một trong ba khâu đột phá chiến lược để thúc đẩy năng lực sản xuất, nâng tỷ lệ nội địa hóa và tăng tính lan tỏa của khu vực công nghiệp tới các ngành dịch vụ, nông nghiệp.
Tại Hội nghị xúc tiến đầu tư đầu năm 2024, lãnh đạo tỉnh công bố nhiều định hướng mới: phát triển công nghiệp bán dẫn, công nghệ vật liệu mới, năng lượng tái tạo và sản xuất thông minh. Đây là những lĩnh vực có giá trị gia tăng cao, cần nền tảng công nghệ vững chắc và nguồn nhân lực trình độ cao – cũng chính là các lĩnh vực ưu tiên trong Nghị quyết 57.
Theo thống kê từ Cục Đầu tư nước ngoài, năm 2024 Bắc Ninh ghi nhận tổng vốn FDI lên đến 4,8 tỷ USD, tiếp tục nằm trong nhóm dẫn đầu cả nước. Trong đó, một số dự án lớn trong lĩnh vực điện tử và công nghiệp hỗ trợ như Samsung Display, Goertek, Amkor Technology tiếp tục mở rộng quy mô hoặc tăng vốn đầu tư, cho thấy sức hút bền vững của địa phương.
Tại buổi làm việc với đoàn công tác Chính phủ vào tháng 5/2025, Phó Thủ tướng Lê Minh Khái đánh giá Bắc Ninh là địa phương đi đầu trong đổi mới tư duy phát triển công nghiệp. Ông nhấn mạnh: “Muốn chuyển sang giai đoạn phát triển mới, Bắc Ninh cần phát huy vai trò của khoa học công nghệ trong từng doanh nghiệp, từng khu công nghiệp. Không thể mãi dựa vào lợi thế đất đai hay ưu đãi thuế”.
Song song với phát triển công nghiệp, Bắc Ninh cũng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý và điều hành. Theo báo cáo của UBND tỉnh, tính đến giữa năm 2025, địa phương đã hoàn thành 8/14 mục tiêu trong kế hoạch chuyển đổi số, bao gồm triển khai chi trả an sinh xã hội không dùng tiền mặt, tỷ lệ tài khoản VNeID đạt trên 102% kế hoạch và mở rộng kết nối dữ liệu hành chính giữa các sở ngành.
Trong chiến lược dài hạn, Bắc Ninh đặt mục tiêu hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tích hợp giữa doanh nghiệp, viện nghiên cứu và các trường đại học. Dù chưa có trung tâm đổi mới sáng tạo độc lập, tỉnh đang xúc tiến các hợp tác giữa doanh nghiệp lớn như Canon, Hanwha, Amkor với Đại học Công nghiệp Hà Nội, Đại học Kỹ thuật – Hậu cần Công an Nhân dân nhằm xây dựng các phòng thí nghiệm và trạm nghiên cứu vệ tinh trong khu công nghiệp.
Từ một địa phương thuần túy công nghiệp lắp ráp, Bắc Ninh đang bước sang giai đoạn mới: chú trọng nâng cao chất lượng công nghệ, nội địa hóa sản xuất và phát triển công nghiệp sáng tạo. Đây chính là cách tỉnh cụ thể hóa Nghị quyết 57 bằng chiến lược tăng trưởng dựa trên tri thức và giá trị bền vững.
Đà Nẵng đẩy mạnh dữ liệu mở và không gian đổi mới sáng tạo
Đà Nẵng tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong trong xây dựng chính quyền số và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Năm 2024, thành phố được vinh danh tại Giải thưởng Thành phố thông minh Việt Nam (Vietnam Smart City Awards) ở hạng mục Thành phố có hệ thống điều hành và quản lý thông minh (IOC), nhờ việc ứng dụng dữ liệu hiệu quả trong quản trị đô thị và cung cấp dịch vụ công.
UBND TP. Đà Nẵng cũng đã ban hành Quyết định số 2937/QĐ-UBND về Danh mục dữ liệu mở, giao Sở Thông tin và Truyền thông tổ chức cung cấp qua Cổng dữ liệu thành phố và kết nối với Cổng dữ liệu quốc gia. Danh mục này gồm các nhóm dữ liệu về kinh tế, hạ tầng, giáo dục, hành chính… nhằm phục vụ nhu cầu khai thác dữ liệu của người dân và doanh nghiệp, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong khu vực tư nhân.
Về hạ tầng sáng tạo, thành phố đã phê duyệt Dự án Không gian đổi mới sáng tạo Đà Nẵng đặt tại quận Sơn Trà, với tổng vốn gần 490 tỷ đồng, triển khai từ 2025 đến 2028. Mục tiêu là xây dựng trung tâm hội tụ doanh nghiệp khởi nghiệp, viện nghiên cứu, nhà đầu tư và các đơn vị hỗ trợ, góp phần hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo cấp thành phố.
Song song đó, Vườn ươm doanh nghiệp Đà Nẵng (DNES), hoạt động từ năm 2016 theo mô hình hợp tác công – tư, đến nay đã hỗ trợ hơn 90 dự án khởi nghiệp. Một số startup gọi vốn thành công, trong đó có dự án nhận vốn đầu tư hàng triệu USD từ quỹ nước ngoài. Trong năm 2025, DNES đang tiếp tục triển khai hỗ trợ khoảng 100 dự án, với chính sách miễn phí mặt bằng tại Công viên Phần mềm số 2 trong 3 năm đầu tiên nhằm thúc đẩy giai đoạn ươm tạo.
“Chúng tôi không đặt mục tiêu số lượng mà nhấn mạnh tính kết nối và khả năng phát triển bền vững của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo địa phương”, ông Nguyễn Quang Thanh, nguyên Giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông Đà Nẵng, chia sẻ tại Diễn đàn Công nghệ số miền Trung năm 2024.
TP.HCM thúc đẩy thực thi Nghị quyết 57 với lộ trình rõ ràng
TP.HCM được xem là địa phương năng động bậc nhất trong việc cụ thể hóa Nghị quyết 57 thành các chương trình hành động thực tiễn. Trong năm 2025, thành phố tập trung rà soát thể chế, hoàn thiện chính sách để tạo điều kiện thuận lợi cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, xem đây là động lực tăng trưởng bền vững trong giai đoạn tới.
Tại hội thảo ngày 11/3/2025, do UBND TP.HCM phối hợp cùng Đại học Quốc gia TP.HCM tổ chức, Sở Khoa học và Công nghệ nhận định Nghị quyết 57 là điểm tựa quan trọng để thành phố đẩy mạnh đầu tư vào các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học và dữ liệu lớn. Lãnh đạo các sở ngành nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kết nối viện – trường – doanh nghiệp trong chuỗi giá trị đổi mới sáng tạo.
Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Võ Văn Hoan cho biết, TP.HCM hiện chiếm hơn 44% tổng vốn đầu tư mạo hiểm cả nước, với hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo lớn nhất Việt Nam. Thành phố đang tiếp tục triển khai các mô hình thử nghiệm chính sách mới, thúc đẩy hợp tác công – tư, đồng thời vận dụng Nghị quyết 98 để đề xuất các cơ chế đột phá về tài chính, hạ tầng và nhân lực phục vụ đổi mới sáng tạo.
Một trong những hạ tầng quan trọng đang được hoàn thiện là Trung tâm Khởi nghiệp sáng tạo TP.HCM (SIHUB), đặt tại số 123 Trương Định, Quận 3, dự kiến đi vào hoạt động cuối năm 2024. Đây sẽ là đầu mối hỗ trợ khởi nghiệp, kết nối doanh nghiệp với trường đại học và nhà đầu tư, đồng thời là nơi tổ chức các chương trình huấn luyện nhân lực sáng tạo, hội thảo, diễn đàn quốc tế.
Giai đoạn 2024-2025, SIHUB đặt mục tiêu: Ươm tạo 350 dự án khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; hỗ trợ 50 dự án gọi vốn thành công; huấn luyện 5.000 lượt nhân lực; tổ chức hơn 100 sự kiện kết nối hệ sinh thái trong và ngoài nước.
Thông qua các hoạt động này, TP.HCM hướng đến việc duy trì vai trò là trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu cả nước, góp phần quan trọng trong việc hiện thực hóa các mục tiêu mà Nghị quyết 57 đã đề ra cho toàn quốc đến năm 2030.
Những nút thắt dữ liệu và cơ chế tài chính
Dù đã có nhiều chuyển động tích cực, quá trình hiện thực hóa Nghị quyết 57 vẫn phải đối mặt với không ít thách thức mang tính hệ thống, đòi hỏi tháo gỡ từ trung ương đến địa phương.
Thứ nhất, hạ tầng dữ liệu vẫn còn phân mảnh nghiêm trọng. Tại Hội thảo “Chính sách phát triển dữ liệu số” do Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức ngày 14/5/2024, báo cáo cho thấy hơn 70% địa phương chưa có hệ thống dữ liệu dùng chung, gây khó khăn cho việc kết nối, chia sẻ và khai thác dữ liệu cấp quốc gia.
Thứ hai, cơ chế tài chính cho đổi mới sáng tạo còn nhiều điểm bất cập. Phần lớn ngân sách cho khoa học và công nghệ vẫn gắn chặt với các kênh cấp phát truyền thống, chưa mở rộng sang các công cụ linh hoạt như quỹ đầu tư mạo hiểm, tài chính kết hợp (blended finance) hay ưu đãi cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo có rủi ro cao.
Thứ ba, khuôn khổ pháp lý chưa theo kịp yêu cầu phát triển. Nhiều chuyên gia tại Diễn đàn Khoa học công nghệ quốc gia 2024 đề xuất cần sớm sửa đổi Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Khoa học và Công nghệ, nhằm tạo hành lang pháp lý minh bạch và hấp dẫn hơn cho đầu tư tư nhân vào lĩnh vực R&D, cũng như các mô hình hợp tác công tư trong nghiên cứu và ứng dụng.
Thứ tư, bài toán nhân lực chất lượng cao tiếp tục là điểm nghẽn kéo dài. Việc đào tạo nguồn nhân lực số, đặc biệt ở trình độ chuyên sâu như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn hay kỹ thuật số sinh học, vẫn đang thiếu hụt nghiêm trọng ở nhiều địa phương, nhất là các tỉnh chưa có hệ sinh thái giáo dục đại học và R&D mạnh.
Cuối cùng, công tác giám sát và đánh giá việc triển khai Nghị quyết tại các địa phương còn thiếu chặt chẽ. Nhiều ý kiến cho rằng cần xây dựng cơ chế thẩm định, chấm điểm định kỳ ở cấp tỉnh, huyện, theo hướng đo lường được kết quả thực chất chứ không chỉ là báo cáo hình thức. Đây là điều kiện quan trọng để đảm bảo Nghị quyết 57 không chỉ dừng lại ở định hướng chính sách mà thực sự đi vào cuộc sống.
Tại tọa đàm chuyên đề về tài chính cho đổi mới sáng tạo do Báo Đầu tư tổ chức tháng 6/2025, đại diện Bộ Tài chính cho biết đang xây dựng Dự thảo Nghị định thí điểm đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Trong đó, Nhà nước chấp nhận rủi ro cao hơn thông thường, với các cơ chế như hỗ trợ 100 % phần hụt doanh thu trong ba năm đầu, miễn trách nhiệm dân sự đối với cá nhân thực hiện dự án thất bại, và đặc biệt là ưu đãi thuế cho các doanh nghiệp tham gia mô hình này.
Ông Nguyễn Quang Việt, Phó Vụ trưởng Vụ Đầu tư (Bộ Tài chính), nhận định: “Trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo, thất bại là điều bình thường. Nếu không có một cơ chế tài chính mang tính chia sẻ rủi ro thì rất khó để doanh nghiệp dám thử nghiệm các công nghệ mới”.
Bắt đầu cho một mô hình phát triển mới
Nghị quyết 57 không còn là lời tuyên bố chiến lược nằm trên giấy, mà đang dần trở thành động lực thay đổi thật sự. Từ Trung ương đến các tỉnh thành, hàng loạt chuyển động cụ thể đã khởi phát: từ việc hoàn thiện thể chế, xây dựng hạ tầng dữ liệu, thí điểm sandbox, đến mở rộng mạng lưới đổi mới sáng tạo.
TP.HCM, Đà Nẵng, Bắc Ninh, mỗi nơi với một điểm nhấn khác biệt, đang cho thấy tinh thần “kiến tạo” mà Nghị quyết 57 hướng tới. Cùng với đó là những bước tiến từ các bộ ngành như Khoa học & Công nghệ, Thông tin & Truyền thông, Tài chính, những “kiềng ba chân” quan trọng cho nền kinh tế đổi mới.
Nhưng khởi đầu nào cũng chỉ mang ý nghĩa nếu có tiếp nối. Để Nghị quyết 57 thực sự trở thành trục xoay của mô hình phát triển mới, Việt Nam cần hành động mạnh mẽ hơn nữa ở 5 khâu then chốt: hoàn thiện khung pháp luật cho KH&CN, kiến tạo hạ tầng dữ liệu mở và chuẩn hóa kết nối toàn quốc, thiết lập cơ chế tài chính đổi mới cho R&D và startup, phát triển nhân lực chất lượng cao, và có hệ thống giám sát – đánh giá hiệu quả thực thi chặt chẽ, định kỳ.
Từ năm 2025 đến 2030, Việt Nam có cơ hội bước vào kỷ nguyên phát triển dựa trên tri thức, sáng tạo và dữ liệu, nơi lợi thế không còn đến từ đất đai hay tài nguyên, mà đến từ tốc độ tư duy, khả năng kết nối và đổi mới không ngừng. Nghị quyết 57, nếu được triển khai đến nơi đến chốn, sẽ là cây cầu giúp Việt Nam bước vào cuộc đua toàn cầu, không chỉ để theo kịp, mà để định hình cuộc chơi. Một quốc gia kiến tạo, không đi sau mà đi cùng, thậm chí đi trước, là điều hoàn toàn có thể.
