Liên quan đến việc công an Hưng Yên phát hiện hàng ngàn lít dầu ăn “không dùng cho người” vừa qua, nhiều chuyên gia đã đưa ra cảnh báo về tác hại khó lường của loại dầu ăn chuyên dùng cho chế biến thức ăn gia súc này…
Chuyên gia nói gì về dầu ăn dành cho gia súc dùng làm nguyên liệu chế biến thức ăn cho người
Như chúng tôi đã đưa tin, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) vừa phát đi cảnh báo sau khi Đài Truyền hình Việt Nam (VTV) đưa tin một số cơ sở sử dụng dầu ăn nhập khẩu với mục đích dành cho chế biến thức ăn chăn nuôi để sản xuất, chế biến thành dầu ăn dùng cho người.
Cụ thể, cơ quan chức năng đã phát hiện hàng ngàn lít dầu nguyên liệu dành cho gia súc, thủy sản được dán nhãn Ofood – thương hiệu thuộc Công ty TNHH Sản xuất và XNK Nhật Minh Food tại Khu công nghiệp Phố Nối A (huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên) để bán cho người dùng làm nguyên liệu chế biến thức ăn dành cho người đã khiến dư luận hoang mang lo lắng về tác hại của nó.
Từ vấn đề này nhiều chuyên gia cũng lên tiếng cảnh báo về tác hại của loại dầu ăn “không dùng cho người” này.
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh – nguyên giảng viên Viện Công nghệ sinh học và thực phẩm (Đại học Bách khoa Hà Nội) cho biết, người dân rất khó để nhận biết dầu ăn dành cho thức ăn chăn nuôi nếu bị sử dụng trong chế biến thực phẩm cho người.
“Thông thường loại dầu này không để lại dấu hiệu rõ rệt về mùi, vị hay màu sắc như các thực phẩm ôi thiu, nên người tiêu dùng hầu như không thể phát hiện bằng cảm quan thông thường. Việc sử dụng dầu trong chăn nuôi thành dầu ăn cho người sẽ tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe rất lớn” – PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cho biết.
Ông Thịnh cũng nhấn mạnh, cũng giống như cám lợn hoàn toàn khác với cơm, dầu sử dụng trong chăn nuôi và dầu ăn cho người là hai sản phẩm hoàn toàn riêng biệt. Dầu cho vật nuôi chủ yếu là dầu thô chưa qua tinh chế nên vẫn còn lẫn nhiều tạp chất. Những thành phần này có thể không gây ảnh hưởng với vật nuôi, nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ đối với hệ tiêu hóa và sức khỏe con người.
“Dầu cho vật nuôi thường được bổ sung vào thức ăn cho lợn, bò, trâu… để tăng năng lượng, phục vụ quá trình vỗ béo vật nuôi, tiết kiệm chi phí. Đây là mục đích hợp lý trong ngành chăn nuôi nhưng tuyệt đối không được dùng cho người” – ông Thịnh cảnh báo.
Bên cạnh đó, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cũng cho biết, bằng cảm quan nếu tinh ý có thể phân biệt được dầu thô và dầu đã qua tinh chế. Cụ thể dầu thô sẽ có mùi khó chịu hơn, màu sắc cũng đậm hơn so với dầu đã qua tinh chế.
“Người tiêu dùng khi lựa chọn dầu ăn cần lưu ý về màu sắc cũng như mùi vị của loại dầu đó. Thông thường các loại dầu ăn dành cho người sẽ có màu nhạt hơn, không có mùi hôi, tạp chất” – ông Thịnh khuyến cáo.
Ngoài dầu thực vật thô, một loại dầu khác cũng được sử dụng trong chăn nuôi là dầu đã qua sử dụng. Đây là loại dầu chiên rán nhiều lần tại các nhà hàng, khách sạn, sau đó được thu gom bán lại.
Bên cạnh đó, theo BSCK1 Bùi Hoàng Bích Uyên – Khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện (BV) đa khoa Xuyên Á (TP Hồ Chí Minh) cho biết, dầu ăn trong chăn nuôi là các loại dầu thực vật được sử dụng để bổ sung vào thức ăn cho vật nuôi.
“Các loại dầu này thường là dầu thô, mới ép, chưa qua tinh chế hoặc chưa kịp tinh chế. Vì vậy đây là loại dầu không đạt tiêu chuẩn để sử dụng cho con người về mặt an toàn vệ sinh thực phẩm, chất lượng hoặc hàm lượng dinh dưỡng” – BS Bùi Hoàng Bích Uyên cho biết.
Dầu ăn trong chăn nuôi và dầu ăn cho người có sự khác biệt rõ rệt về tiêu chuẩn chất lượng, an toàn và mục đích sử dụng. Sự khác biệt này là do cơ chế sinh học và sức chịu đựng của con người và vật nuôi khác nhau.
Theo bác sĩ Uyên, về nguồn gốc, dầu ăn cho người phải là hạt, quả sạch, không mốc, không bị nhiễm độc tố, trong khi đó nguồn gốc dầu ăn cho động vật thường là hạt không đạt tiêu chuẩn, phụ phẩm của quá trình sản xuất dầu ăn cho người.
Về quá trình xử lý, dầu ăn cho người phải tinh luyện qua nhiều bước như khử mùi, màu, axit tự do, chất độc, trong khi đó đối với dầu ăn trong chăn nuôi có thể chỉ xử lý sơ bộ hoặc không tinh luyện, miễn đạt tiêu chuẩn thức ăn chăn nuôi.
| Tiêu chí | Dầu ăn cho người | Dầu trong chăn nuôi |
| Độ tinh khiết | Rất cao – màu sắc, mùi vị, độ trong phải đạt yêu cầu | Thường không yêu cầu tinh luyện kỹ, có thể còn mùi hoặc tạp chất ở mức cho phép |
| Chỉ tiêu an toàn | Rất nghiêm ngặt theo các quy định của Bộ Y tế như TCVN 7597:2018 | Ít nghiêm ngặt hơn, theo Quy chuẩn Việt Nam của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn |
| Kim loại nặng, aflatoxin, dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, hydrocarbon thơm đa vòng (PAHs) | Có giới hạn rất thấp hoặc không có | Cho phép giới hạn cao hơn nếu không ảnh hưởng đến vật nuôi |
| Peroxide value (PV), acid value (AV), chỉ số iod, chỉ số xà phòng hóa | Phải rất thấp | Có thể chấp nhận cao hơn nếu không ảnh hưởng đến sức khỏe vật nuôi |
| Vi sinh vật | Không được có các vi sinh vật gây bệnh (như E.coli, Salmonella) | Khả năng nhiễm vi sinh vật cao hơn |
Bảng so sánh các tiêu chí chất lượng dầu ăn dành cho người và dầu ăn dành cho gia súc
Người dùng có thể mắc bệnh nguy hiểm nếu sử dụng dầu ăn chăn nuôi để chế biến thực phẩm
Theo một số chuyên gia, dầu ăn dùng trong chăn nuôi thường không được tinh lọc, có thể chứa tạp chất, kim loại nặng, dư lượng hóa chất độc hại nên khi người dân sử dụng sẽ tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nếu sử dụng lâu dài.
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cho biết, loại dầu này chứa nhiều hợp chất độc hại có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới gan, thận, hệ thần kinh nếu con người tiêu thụ trong thời gian dài.
“Dầu ăn cho người nhất thiết phải là dầu sạch, đã tinh chế, đạt chuẩn an toàn thực phẩm. Còn dầu thô và dầu đã qua sử dụng là hai loại dầu tuyệt đối không được sử dụng trong thực phẩm dành cho người” – ông Thịnh nhấn mạnh.
Theo ông PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, mặc dù cùng được ép từ nguyên liệu thực vật như lạc, đậu tương, ngô…, dầu ăn cho người và dầu dùng trong chăn nuôi khác nhau rõ rệt về quy trình xử lý.
Trong đó, dầu ăn dành cho con người bắt buộc phải được tinh chế kỹ lưỡng nhằm loại bỏ các độc tố, tạp chất và mùi khó chịu, bảo đảm đạt chuẩn an toàn thực phẩm, an toàn cho sức khỏe.
Ngược lại, dầu cho thức ăn chăn nuôi chỉ trải qua xử lý sơ bộ, hoặc tinh chế ở mức cơ bản, chủ yếu để bảo quản và bổ sung chất béo cho vật nuôi như cá, gà, lợn, trâu, bò…
“Con người cần thực phẩm sạch, được chế biến kỹ lưỡng. Vì vậy việc sử dụng dầu dành cho vật nuôi để nấu ăn cho người không chỉ gây hại cho sức khỏe mà còn là hành vi vi phạm pháp luật” – ông Thịnh chia sẻ.
Còn theo BSCK1 Bùi Hoàng Bích Uyên, nếu dầu ăn được ép từ các loại hạt không sạch, hạt mốc sẽ có thể có các chất độc hại cho cơ thể con người. Bởi aflatoxin là chất gây ung thư mạnh, đặc biệt là ung thư gan.
Các hợp chất độc hại như aflatoxin, acrylamide và polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) có thể hình thành trong dầu kém chất lượng hoặc dầu đã qua tái sử dụng nhiều lần, có khả năng gây đột biến tế bào và tăng nguy cơ ung thư (như ung thư gan, ung thư đại tràng, ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt).
Một số tạp chất có thể tồn tại trong các loại dầu ăn chăn nuôi bao gồm kim loại nặng, các chất oxy hóa độc hại sinh ra do nhiệt như acrolein, aldehyde.
Các kim loại nặng như chì, cadimi, thủy ngân có thể tích lũy trong cơ thể, gây tổn thương nhiều cơ quan như thận, gan, hệ thần kinh và xương.
Bên cạnh đó, dầu kém chất lượng có thể chứa nhiều chất béo xấu và các hợp chất oxy hóa, làm tăng mức cholesterol xấu (LDL) và giảm mức cholesterol tốt (HDL), gây nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch, xơ vữa động mạch, cao huyết áp và đột quỵ.
Dầu ăn kém chất lượng cũng có khả năng gây rối loạn tiêu hóa, làm tăng men gan, gây tiểu đường loại 2…
Đặc biệt, các chất cặn bã và tạp chất trong dầu có thể gây kích ứng niêm mạc dạ dày và ruột, dẫn đến viêm dạ dày, viêm ruột, khó tiêu. Ngoài ra, việc sử dụng dầu ăn kém chất lượng có thể làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng và các bệnh mạn tính hơn.
“Việc tiêu thụ dầu ăn chăn nuôi là một nguy cơ tiềm tàng và nghiêm trọng cho sức khỏe con người, đòi hỏi sự kiểm soát chặt chẽ từ cơ quan chức năng và sự cảnh giác của người tiêu dùng” – bác sĩ Uyên nhận định.
Liên quan đến vấn để này Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cũng đã đưa ra khuyến cáo việc sử dụng dầu ăn chăn nuôi chế thành thực phẩm cho người vi phạm nghiêm trọng quy định về an toàn thực phẩm, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng.
Đồng thời, Cục An toàn thực phẩm nhấn mạnh, mọi hành vi cố tình sử dụng nguyên liệu không đúng với mục đích đã đăng ký để chế biến thực phẩm, đặc biệt trong trường hợp nguyên liệu không bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng, sẽ bị cơ quan chức năng xem xét, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.
