Trung Quốc chiếm một phần tư số ca nhiễm HPV toàn cầu, nhưng các nghiên cứu cho thấy AI có thể giúp cải thiện tỷ lệ tiêm vaccine.
Trong bối cảnh dịch bệnh có thể phòng ngừa bằng vaccine đang bùng phát trở lại, những nỗ lực đổi mới để cải thiện tỷ lệ tiêm chủng đang trở thành ưu tiên của ngành y tế toàn cầu. Một nghiên cứu mới đây tại Trung Quốc hé lộ một công cụ bất ngờ nhưng đầy hứa hẹn, đó là chatbot trí tuệ nhân tạo (AI).
Chatbot AI nâng tỷ lệ tiêm chủng HPV gấp ba lần
AI thúc đẩy tiêm vaccine bằng cách cung cấp thông tin dễ hiểu, không phán xét, giúp phụ huynh ra quyết định sáng suốt hơn.
Theo nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature Medicine, phụ huynh được tương tác với chatbot AI trong hai tuần có tỷ lệ tiêm hoặc đặt lịch tiêm vaccine HPV cho con cao gấp ba lần so với nhóm chỉ nhận tư vấn truyền thống.
Kết quả càng ấn tượng ở các khu vực nông thôn, nơi tỷ lệ tiêm chủng tăng hơn tám lần nếu phụ huynh dùng chatbot.
Bà Leesa Lin, đồng Giám đốc Dự án Niềm tin Vaccine tại Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London, chia sẻ: “Chatbot hoạt động 24/7, là nơi lý tưởng để người dùng đặt câu hỏi về các chủ đề nhạy cảm như sức khỏe sinh sản”, điều mà ở một số nền văn hóa, việc trao đổi công khai còn bị hạn chế.
Tăng cường hiểu biết và kết nối với bác sĩ
Không chỉ khuyến khích tiêm chủng, AI thúc đẩy tiêm vaccine còn cải thiện mức độ tương tác với chuyên gia y tế. Gần 50% phụ huynh sử dụng chatbot sau đó đã gặp nhân viên y tế để tư vấn thêm, gấp đôi so với nhóm nhận tư vấn truyền thống. Thêm vào đó, mức độ hiểu biết về vaccine HPV cũng được cải thiện rõ rệt.
Bà Lin nhận định: “Phụ huynh nhìn nhận chatbot là nguồn thông tin đáng tin cậy, rõ ràng và dễ tiếp cận, đặc biệt khi được thiết kế phù hợp với văn hóa địa phương và giới thiệu qua các tổ chức y tế uy tín”.
Tỷ lệ tiêm vaccine HPV tại Trung Quốc vẫn ở mức cực kỳ thấp.
HPV – căn bệnh vẫn bị hiểu lầm và né tránh
Virus HPV là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư cổ tử cung, căn bệnh đã cướp đi hơn 300.000 sinh mạng vào năm 2022. HPV (human papillomavirus) hiện được xác định là nguyên nhân chính gây ra ung thư cổ tử cung, theo Tổ chức Y tế Thế giới.
Mặc dù vaccine HPV đã chứng minh hiệu quả phòng bệnh vượt trội, tỷ lệ tiêm chủng vẫn còn rất thấp tại nhiều nước đang phát triển. Riêng Trung Quốc hiện chiếm gần một phần tư số ca ung thư cổ tử cung toàn cầu, nhưng theo các báo cáo y tế mới nhất, tỷ lệ tiêm vaccine HPV tại Trung Quốc vẫn ở mức rất thấp, đặc biệt trong nhóm phụ nữ từ 9-45 tuổi.
Tại Việt Nam, tỷ lệ tiêm vaccine HPV cũng còn hạn chế. Theo UNFPA, đến năm 2021, chỉ khoảng 12% phụ nữ và bé gái từ 15 đến 29 tuổi đã được tiêm. Sự dè dặt xuất phát từ ba rào cản chính: thiếu thông tin, định kiến về sức khỏe tình dục và hạn chế trong tiếp cận dịch vụ y tế.
Hiệu quả không đồng nghĩa với vạn năng
Dù có triển vọng, AI thúc đẩy tiêm vaccine không phải là giải pháp thần kỳ cho mọi căn bệnh. Bà Lin lưu ý: “Hiệu quả của chatbot phụ thuộc vào bối cảnh dịch tễ và mục tiêu hành vi cụ thể. Với HPV, đó là một tình huống rõ ràng, có thể đo lường được”.
Thêm vào đó, tại Trung Quốc, vaccine HPV không được tài trợ công, nên chi phí cũng ảnh hưởng đến quyết định tiêm chủng. Mỗi loại vaccine cũng đi kèm với những rào cản khác nhau về niềm tin và tiếp nhận trong cộng đồng.
HPV (virus papilloma ở người) là nguyên nhân chính gây ung thư cổ tử cung.
AI không thay thế mà đồng hành cùng nhân lực y tế
Một trong những điểm sáng của nghiên cứu là chatbot không làm lu mờ vai trò của nhân viên y tế mà ngược lại, đóng vai trò cầu nối. Tuy vậy, bà Lin cũng cảnh báo: “Nếu không được kiểm soát chặt, chatbot có thể lan truyền sai lệch, thiếu cá nhân hóa hoặc khiến người dùng phụ thuộc quá mức”.
Bà cho biết nhóm phát triển đã áp dụng quy trình nghiêm ngặt như với các can thiệp y tế khác và nhấn mạnh: “Việc sử dụng AI trong lĩnh vực nhạy cảm như tiêm chủng và sức khỏe sinh sản cần được đảm bảo về mặt đạo đức và công nghệ”.
Đâu là giới hạn tiếp theo của AI trong y tế?
Việc AI thúc đẩy tiêm vaccine thành công trong một nghiên cứu cụ thể không có nghĩa là sẽ áp dụng được rộng rãi. Mỗi quốc gia, mỗi loại vaccine và từng nhóm dân cư đều có đặc thù riêng.
Tuy nhiên, trong thời điểm mà WHO, UNICEF và Gavi đồng loạt cảnh báo về sự bùng phát trở lại của sởi, viêm màng não và sốt vàng, việc tìm kiếm các công cụ đổi mới như AI là điều không thể chậm trễ.
Nếu kết hợp đúng cách giữa AI và con người, đây có thể là bước tiến mới giúp khôi phục niềm tin vào vaccine trên toàn cầu.
