Dù phần lớn phụ huynh xem đây là một trong những kỹ năng sống quan trọng nhất, họ cũng thừa nhận rằng dạy con về tài chính là điều khó khăn hàng đầu.
Vậy làm thế nào để con bạn có thể hiểu giá trị của đồng tiền, học cách chi tiêu khôn ngoan và dần trở nên độc lập?
Dưới đây là 7 “chiêu” đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả, được các chuyên gia tài chính và tâm lý khuyên dùng để nuôi dạy một đứa trẻ vững vàng trên con đường tự lập tài chính.
Cho tiền tiêu vặt, và để con tự học cách quản lý
Theo Shalini Dharna – Giám đốc tài chính tại Dharna CPA, việc cho trẻ một khoản tiền tiêu vặt cố định là cách thực tế và hiệu quả để dạy con hiểu bản chất của tiền bạc. Đó là cách để dạy con hiểu rằng:
“Mong muốn thì vô hạn, nhưng tài nguyên luôn hữu hạn.”
Thay vì chỉ nói suông về tiết kiệm hay chi tiêu hợp lý, hãy trao cho con cơ hội tự trải nghiệm. Một khoản tiền nhỏ mỗi tuần hoặc mỗi tháng sẽ giúp con học cách lên kế hoạch chi tiêu, phân bổ ngân sách, và tự chịu trách nhiệm với quyết định của mình.
Giúp con hiểu rõ về tín dụng và nợ
Một trong những kỹ năng tài chính quan trọng nhưng thường bị bỏ qua là hiểu rõ về tín dụng – và cả mặt trái của nó. Jennifer Seitz, Giám đốc giáo dục tại Greenlight, khuyên các bậc phụ huynh nên chủ động giải thích cho con cách hoạt động của thẻ tín dụng, lãi suất, và hậu quả khi không trả đúng hạn.
Tín dụng không phải là “tiền miễn phí”. Đó là khoản tiền bạn mượn – và nếu không trả đúng hạn, cái giá phải trả sẽ rất đắt.
Một cách dạy cực kỳ thực tế và sinh động: hãy thử “làm ngân hàng tại gia”.
Mỗi tháng, bạn có thể cho con “vay” một khoản nhỏ, đồng thời áp dụng lãi suất 20% nếu con không hoàn trả đúng hẹn – mô phỏng đúng nguyên tắc hoạt động của thẻ tín dụng.
Cách làm này giúp trẻ: Hiểu rõ hậu quả của việc trì hoãn trả nợ, có cảm giác thực tế về “gánh nặng tài chính” và rèn luyện trách nhiệm khi đi vay – một kỹ năng sống cực kỳ quan trọng trong tương lai.
Dạy con phân biệt giữa “nhu cầu” và “mong muốn”
Đây là một trong những bài học nền tảng để con biết chi tiêu có trách nhiệm.
Hãy giúp con hiểu rằng:
Nhu cầu là những thứ thiết yếu để sống và học tập, thực phẩm, quần áo cơ bản, học phí, chi phí đi lại…
Mong muốn là những món đồ con thích, nhưng hoàn toàn có thể sống thiếu: giày thể thao hàng hiệu, điện thoại mới nhất, game, đồ sưu tầm…
Khi trẻ hiểu được sự khác biệt này, con sẽ học cách ưu tiên ngân sách, biết cân nhắc trước mỗi lần chi tiêu và hạn chế việc mua sắm bốc đồng – một trong những nguyên nhân phổ biến khiến người lớn rơi vào nợ nần.
Bạn có thể rèn luyện tư duy này thông qua những câu hỏi đơn giản khi con đòi mua món gì đó:
“Con có thực sự cần nó không, hay chỉ là rất muốn có thôi?”
“Nếu không mua bây giờ, có ảnh hưởng gì đến cuộc sống hàng ngày của con không?”
Dần dần, con sẽ học được cách tự đặt câu hỏi – và tự đưa ra quyết định phù hợp với khả năng tài chính của mình.
Tổ chức các buổi “họp gia đình về tài chính”
Theo chuyên gia tài chính Shalini Dharna, một trong những cách đơn giản nhưng hiệu quả để dạy trẻ về tài chính là biến tiền bạc thành đề tài thường xuyên trong gia đình.
Bạn có thể bắt đầu bằng những buổi trò chuyện nhẹ nhàng – ví dụ, một cuộc họp gia đình vào sáng Chủ nhật, sau bữa ăn hoặc trong lúc cùng dọn dẹp nhà cửa. Tại đây, cả nhà có thể chia sẻ với nhau về:
Những khoản chi tiêu trong tuần, mục tiêu tiết kiệm đang hướng đến hay cách mọi người đang quản lý ngân sách cá nhân.
Việc này không chỉ giúp trẻ hiểu được dòng tiền vận hành như thế nào trong một gia đình, mà còn gỡ bỏ sự ngại ngùng, sợ hãi khi nói về tiền – vốn là điều mà nhiều người lớn cũng gặp phải.
Giới thiệu khái niệm đầu tư càng sớm càng tốt
Không bao giờ là quá sớm để nói với con về đầu tư và lãi kép – hai khái niệm quan trọng giúp hình thành tư duy tài chính dài hạn.
Ngay cả những khoản đầu tư nhỏ, nếu được thực hiện đều đặn và đủ lâu, cũng có thể tăng trưởng mạnh mẽ nhờ sức mạnh của lãi kép. Đây chính là điều mà nhiều người lớn tiếc nuối vì không được học sớm hơn.
Bạn có thể bắt đầu bằng những ví dụ đơn giản và gần gũi:
“Nếu con tiết kiệm mỗi tháng 100.000 đồng từ năm 15 tuổi, đến 25 tuổi con sẽ có bao nhiêu?”
Điều quan trọng là giúp trẻ hiểu: tiền không chỉ để chi tiêu, mà còn có thể tạo ra nhiều giá trị hơn nếu biết đầu tư đúng cách. Và càng bắt đầu sớm, kết quả càng đáng kể.
Đây không phải là bài học chỉ dành cho những đứa trẻ “ham làm giàu”, mà là nền tảng để con biết cách lên kế hoạch cho tương lai và làm chủ cuộc sống tài chính của mình.ầu tư càng sớm càng tốt.
Cùng con lập ngân sách thu nhập và chi tiêu
Một trong những kỹ năng sống quan trọng nhất mà trẻ cần học trước khi bước vào tuổi trưởng thành là: biết lên kế hoạch cho dòng tiền của mình.
Chuyên gia trị liệu Sarah Kipnes khuyến nghị: hãy cùng con lập một bảng ngân sách cá nhân – càng cụ thể càng tốt.
Gợi ý các mục cần có trong bảng:
Chi phí dự kiến: ăn uống, tiền thuê nhà (nếu sống riêng), điện thoại, internet, xăng xe, giải trí, mua sắm…
Thu nhập dự kiến: từ công việc làm thêm, tiền tiêu vặt, trợ cấp, hoặc các nguồn thu nhập linh hoạt khác
Việc so sánh thu nhập và chi tiêu sẽ giúp trẻ nhận ra:
- Gánh nặng tài chính khi trưởng thành không hề nhỏ
- Nếu không biết quản lý tiền bạc, rất dễ “âm” ngay cả khi có thu nhập đều đặn
Đây cũng là bước khởi đầu để con học cách ưu tiên những khoản chi thiết yếu, cân nhắc trước khi tiêu tiền, và quan trọng nhất: tự chủ trong việc kiểm soát tài chính cá nhân.
Bạn không cần làm điều này quá phức tạp. Chỉ cần một file Excel đơn giản, hoặc một bảng vẽ tay treo trong phòng cũng đủ để con bắt đầu hành trình tài chính của riêng mình.
Khuyến khích con tự kiếm tiền
Không gì giúp trẻ hiểu giá trị của đồng tiền rõ ràng hơn việc tự tay làm ra nó.
Hãy bắt đầu từ những việc đơn giản, phù hợp với độ tuổi và năng lực của con:
Làm thêm hè, làm phục vụ theo ca; dạy kèm; bán hàng online, làm đồ handmade… Hoặc sáng tạo nội dung trên mạng xã hội một cách tích cực, có định hướng
Theo Melissa Murphy Pavone – nhà sáng lập Mindful Financial Partners:
“Trẻ vị thành niên rất nhạy cảm với tính xác thực. Các em tiếp thu giá trị sống của cha mẹ nhiều hơn là các quy tắc cứng nhắc.”
Hãy biến tiền bạc thành một chủ đề bình thường, không phải điều cấm kỵ.
Hãy kể cho con nghe những câu chuyện thật – như lần bạn “vỡ nợ” thẻ tín dụng hồi còn trẻ, hay cảm giác vỡ òa khi tiết kiệm đủ tiền mua món đồ đầu tiên bằng chính công sức mình.
Không cần giảng giải – chỉ cần sự chân thành. Vì chính những mẩu chuyện đời thường ấy sẽ gieo vào lòng con sự tỉnh táo, trách nhiệm và tin tưởng vào bản thân.
Cuối cùng, một trong những bài học khó nhất với cha mẹ là học cách… đứng sang một bên. Nếu con tiêu hết tiền vào món đồ không cần thiết, đừng vội rút ví cứu trợ. Hãy để con tự cảm nhận hậu quả – đó mới là bài học thực sự.
